Sklerozning sabablari
MSning sabablari haqida hali ham aniq tushuncha yo’q. Kasallik ko‘p omilli bo‘lib, irsiy moyillik, yashash joyining geografiyasi va ekologiyasi, ayrim viruslar kabi ko‘plab omillarning birikmasidan kelib chiqadi, deb ishoniladi. Bu omillar antikorlarni ishlab chiqarishni qo’zg’atadi va ularning qondan asab tizimining to’qimalariga kirib borishini osonlashtiradi.
MSda antikorlar neyronlarning miyelin qobig’iga hujum qiladi, asab tolalarining demyelinatsiyasi sodir bo’ladi va neyronlar o’rtasida signal uzatilishi buziladi. Tana kasallik bilan uzoq vaqt kurashishga qodir – miyelin tiklanadi ( remiyelinatsiya ), signal yana tolalar orqali o’tadi. Semptomlar paydo bo’ladi va yo’qoladi, bu jarayonlar miya yoki orqa miyaning deyarli har qanday qismida kuzatilishi mumkin. Semptomlar vaqt va makonda tarqalib ketgan, bu kasallikning nomini tushuntiradi.
Alomatlar
Deyarli har qanday nevrologik sindrom MSda o’zini namoyon qiladi. Bularning barchasi antikorlar qaysi hududga ta’sir qilishiga bog’liq.
Ko’pincha kuzatiladi:
- ko’rish keskinligining pasayishi, loyqa ko’rish, ikki tomonlama ko’rish;
- qo’l va / yoki oyoqlarda zaiflik ;
- qo’l va / yoki oyoqlarda mushaklarning ohangini oshirish (spastisite);
- yuz / qo’l / oyoq terisining xiralashishi ;
- yurish paytida beqarorlik va beqarorlik;
- qo’llar va oyoqlarning titrashi;
- siydik buzilishi.
Ko’p sklerozning xotirani yo’qotish bilan hech qanday aloqasi yo’q, kognitiv buzilish unga xos emas (bu atama patomorfologik o’zgarishlarni tavsiflaydi).
Ko’p skleroz qanday paydo bo’ladi?
Remiyelinatsiya tufayli kasallik uzoq vaqt davomida alevlenme va remissiya bilan sodir bo’ladi. Yuqoridagi alomatlar birdan paydo bo’ladi, ammo vaqt o’tishi bilan pasayadi. MS rivojlanishi bilan semptomlar to’liq qaytarilmaydi va doimiy nevrologik etishmovchilik rivojlanadi.
Kasallikning yanada og’ir shakllari ham mavjud:
- yomonlashuv va keyinchalik yaxshilanish yo’q, nevrologik etishmovchilik darhol shakllanadi va asta-sekin yomonlashadi (progressiv kurs);
- demyelinatsiya juda tez sodir bo’ladi va miyaning katta joylariga ta’sir qiladi (bu holat darhol davolanishni talab qiladi, chunki u o’limga olib kelishi mumkin).
Diagnostika
MS diagnostikasi maxsus, xalqaro miqyosda qabul qilingan mezonlar asosida amalga oshiriladi, ular klinik simptomlar va miya va orqa miya MRI natijalarini o’z ichiga oladi. Tashxisga shubha tug’ilgan hollarda yordamchi usullar qo’llaniladi – asosan o’murtqa ponksiyon.
Ko’p sklerozni davolash
MSni davolash immunomodulyatsiyani o’z ichiga oladi – immunitet tizimini tuzatish.
Kasallikning kuchayishi gormonal dorilar bilan, og’irroq holatlarda esa qondan antikorlarni olib tashlashga qaratilgan plazmaferez bilan davolanadi.
Kuchlanishning oldini olish ko’p skleroz kursini o’zgartiradigan dorilar – DMTlar bilan amalga oshiriladi.
MSning progressiv shakllari dori vositalarining murakkab kombinatsiyasini talab qiladi, shu jumladan sitotoksik dorilarni qo’llash (hujayra bo’linishini sekinlashtirish yoki butunlay to’xtatish).
MSning ayrim ko’rinishlari uchun hayot sifatini yaxshilashga qaratilgan simptomatik terapiya mumkin.
Rassvet klinikasida ko’p skleroz qanday davolanadi?
Dawndagi nevrologlar MRI tasvirlarini qayta talqin qilishlari (qayta ko’rib chiqishlari) kerak. Bu juda muhim nuqta, chunki MSni taqlid qiladigan bir qator kasalliklar mavjud, ammo tubdan boshqacha davolashni talab qiladi (neyroinfeksiyalar, asab tizimining ba’zi qon tomir kasalliklari).
Klinikada kunduzgi shifoxona mavjud bo’lib, u kasallikning kuchayishi bilan og’rigan bemorlarga qulay sharoitlarda terapiya qilish imkonini beradi. Agar ko’rsatilsa, oyoq-qo’llardagi spastisitni tuzatish uchun botulinum terapiyasi buyuriladi. MS uchun juda muhim bo’lgan motorli reabilitatsiya rejasini ishlab chiqish reabilitatsiya bo’yicha mutaxassis ishtirokida amalga oshiriladi.
Muallif:
Moroz Anna Andreevna
