Qonli siydik – gematuriya sabablari davolash usullari
Siydikdagi qon va qon hujayralarini (eritrotsitlar) vizual yoki mikroskop ostida kuzatish «gematuriya» yoki «qonli siydik» deb ataladi . Bu ko’rinadigan (yalpi) yoki siydik testida (mikroskopik gematuriya) aniqlanishi mumkin. Ikkala holatda ham qon ketishining sababini aniqlash muhimdir.Siydikda qonni ko’rish tashvishli holat va ko’p hollarda sabab zararsiz bo’lsa ham, siydikda qon (gematuriya); Bu qovuq saratoni, buyrak va prostata saratoni, buyrak va siydik yo’llarida toshlar kabi jiddiy kasallikning alomati bo’lishi mumkin.
Siydikga oz miqdorda qon aralashganda, qon miqdoriga qarab pushti rangdan to’q qizil ranggacha bo’lgan ranglarda ko’rish mumkin. Siydikdagi qon ketish odatda og’riqsizdir, ammo siydikda qon pıhtıları, obstruktsiya tufayli yoki infektsiya bilan birga bo’lsa, og’riq paydo bo’lishi mumkin. Hatto mikroskopik gematuriya ham hech qanday alomatsiz paydo bo’lishi mumkin va bemor buni sezmasdan yillar davomida davom etishi mumkin. Agar siydikda qon ko’rinsa, bu ko’plab jiddiy kasalliklarning belgisi bo’lsa, shifokor bilan maslahatlashish kerak. Qabziyatni engillashtiradigan va siydikni qizil rangga bo’yaydigan azo kabi bo’yoqlarni o’z ichiga olgan ba’zi dorilar va ba’zi oziq-ovqatlar (lavlagi, qulupnay, malina, böğürtlen va boshqalar) siydikda qonsiz siydikni qizil rangga bo’yashlari mumkin. Yana og’ir mashqlardan so’ng siydikda qon ko’rinishi mumkin (ayniqsa uzoq masofaga yuguruvchilarda), ammo siydik bir necha kun ichida normal holatga qaytadi. Gematuriya uchun boshqa xavf omillari orasida yosh va ba’zi irsiy kasalliklar mavjud.
Gematuriya sabablari
Mikroskop ostida tekshirilganda, odatda siydikda ko’rinadigan qon hujayralarining (eritrotsitlarning) maksimal soni erkaklarda 1-2, ayollarda 3-4 atrofida bo’ladi. Siydikdagi qon ketish har qanday hududdan, buyraklardan siydik yo’llari (ureterlar), siydik pufagi, prostata va siydik yo’llari (uretra), siydik tashqi muhitga chiqariladi. Buyrak va siydik yo’llarida toshlar, infektsiyalar va saratonlar siydikda qon ketishining eng ko’p uchraydigan jiddiy sabablari bo’lib, 40 yoshgacha siydik yo’llari infektsiyalari va tosh kasalligi ko’proq uchraydi va 40 yoshdan oshganida gematuriya belgisi bo’lishi mumkin. siydik yo’llari infektsiyalari, prostata kengayishi, prostata saratoni, buyrak va siydik pufagi saratoni.
1-Buyrak va siydik yo’llari infektsiyalari: Buyraklar va siydik yo’llarining mikrobial infektsiyalari (sistit, pielonefrit, uretrit va boshqalar) bo’lsa, siydikda qon ketishi mumkin, ammo qon ketish odatda siyish paytida qiyinchilik, yonish, og’riq bilan birga keladi. va tez-tez siyish kerak. Bundan tashqari, shoshilinch siyish kerakligi va yomon hidli siydik haqida shikoyatlar kuzatilishi mumkin. Agar infektsiya buyrakda bo’lsa, u ham isitma va yonbosh og’rig’i bilan birga bo’lishi mumkin. Prostata bezi infektsiyalarida, qon ketishidan tashqari, siydik qiyinlishuvi va tez-tez siydik chiqarish zarurati birinchi o’ringa chiqadi.
2-Siydik chiqarish yo’llarining tosh kasalligi: Siydik chiqarish yo’llarida obstruktsiyaga olib kelmaydigan buyrak va siydik yo’llarida toshlar faqat siydikda qon ketishi bilan birga simptomlarni keltirib chiqarishi mumkin.Agar obstruktsiya bo’lsa, kuchli sanchig’ og’rig’i qon ketishi bilan birga keladi. Agar bu infektsiya bilan birga bo’lsa, rasm yanada murakkablashadi.
3-Prostata bezining kengayishi: Ko’pincha 40 yoshdan oshgan erkaklarda kuzatiladigan prostata bezining kengayishida bemorning asosiy shikoyatiga qo’shimcha ravishda siydikda qon ketishi ham aniqlanishi va siydikda qon ketishiga olib kelishi mumkin.
4-Buyrak kasalliklari: Gematuriya buyrakning mikrob bo’lmagan va filtratsiya bo’linmalarining ba’zi tibbiy kasalliklarida, masalan, glomerulonefritda kuzatilishi mumkin va bu transplantatsiyaga olib keladigan buyrak etishmovchiligi belgisi bo’lishi mumkin. Siydikdagi qon ketish buyrakning filtr tizimida yuzaga keladigan nefrit deb ataladigan kasalliklarda ham uchraydi.Siydikdagi qon diabet kabi ba’zi tizimli kasalliklarda ham qo’shimcha topilma sifatida ko’rilishi mumkin.
5-Urologik saratonlar: Siydikdagi ko’rinadigan yoki mikroskopik qonning eng muhim va jiddiy sababi, pıhtılar bilan yoki pıhtılarsiz, urologik saraton bo’lishi mumkin. Prostata va boshqa urologik saratonlarning, ayniqsa siydik pufagi va buyrak saratonining eng muhim belgilaridan biri siydikda qon ketishidir. Darhaqiqat, klassik tarzda, 40 yoshdan oshgan, chekadigan va siydikda og’riqsiz pıhtılaşmış qon ketishi bo’lgan erkaklar, aksi isbotlanmaguncha, siydik pufagi saratoni deb hisoblanadi. Qon ketishi bilan birga keladigan umumiy belgi chekishdir. Siydikdagi qon ketish siydik pufagi saratonida dastlab va uzoq muddatda kuzatilsa, prostata va buyrak saratonining ilg’or bosqichlarida ko’proq uchraydi.
6-Boshqa sabablar: O’roqsimon hujayrali anemiya va Alport sindromi, buyrak va siydik yo’llarining shikastlanishi va ishlatiladigan ba’zi dorilar kabi irsiy genetik kasalliklarda siydikda qon ketishi mumkin. Siklofosfamid, radiatsiya terapiyasi, aspirin kabi qonni suyultiruvchi dorilar va penitsillin kabi antibiotiklar kabi saratonga qarshi dorilar siydikda jiddiy qon ketishiga olib kelishi mumkin.
DIAGNOZ
1- Anamnez va fizik tekshiruv gematuriyani tekshirishda birinchi qadamdir.
2-Oddiy siydik tekshiruvi: Ko’rinadigan qon ketishi bo’lsa ham, qo’shimcha topilmalar bor-yo’qligini aniqlash uchun oddiy siydik tekshiruvi talab qilinadi.Yana shaffof idishda to’plangan siydikni vizual tekshirish kerak. Agar infektsiyani ko’rsatadigan belgilar va alomatlar mavjud bo’lsa, siydik madaniyati olinadi.
3- Gematuriyadan shikoyat qilgan bemordan asosiy muntazam qon tahlillarini so’rash kerak.
4-Tasvirlash testlari: Osonlik bilan erishish mumkin bo’lgan va amalga oshiriladigan ultratovush tekshiruvi siydikda qon ketishi bo’lgan bemorlarda asosiy tekshirish usuli hisoblanadi. Bundan tashqari, kerak bo’lganda, kompyuter tomografiyasi (KT) va magnit-rezonans (MR) tomografiyasi talab qilinishi mumkin.
5-Sistoskopiya: Agar boshqa usullar bilan natija olinmasa, sistoskopik (endoskopik) tekshiruv talab qilinishi mumkin. Sistoskopiya qovuq saratoni va boshqa ba’zi klinik sharoitlarda (tosh, o’simta, prostata va boshqalar) qo’llaniladigan sistoskop deb ataladigan yorug’lik kamerasi endoskopi yordamida siydik pufagi va siydik yo’llarini (uretra) tekshirishga imkon beradigan asosiy tashxis usulidir.
6- Ba’zida siydikda qon ketishining sababini topib bo’lmaydi. Bunday holatda, u, ayniqsa, chekish, atrof-muhit toksinlari ta’siri yoki radiatsiya terapiyasi tarixi kabi siydik pufagi saratoni uchun xavf omillari mavjud bo’lsa, muntazam kuzatuvni tavsiya qilishi mumkin.
DAVOLASH
Siydikdagi qonni davolash qon ketishining asosiy sababini bartaraf etish orqali mumkin. Qon ketishi kasallik emas, balki mavjud kasallikning alomatidir.Qon ketishiga olib keladigan kasallik davolansa, gematuriya ham davolanadi.
