Jigar sirrozi davolash yollari uy sharoitida maslaxatlar
Jigar sirrozi surunkali kasallik boʼlib, jigarda birlashtiruvchi toʼqima haddan tashqari koʼp hosil boʼladi va kuchayib boradi,
Kasallikda oʼtkirlashuv (faol bosqich va remissiya faol boʼlmagan bosqich) kuzatiladi.
Kasallik alomatlari uzoq vaqtgacha sezilmasligi mumkin. Jigar sirrozining rivojlanishga:
• surunkali virusli gepatit (V, S, D viruslari); •surunkali alkogolizm; • zaharlar va baʼzi dorilar taʼsiri;
• endokrin kasalliklari (tireotoksikoz, qandli diabet); oʼt yoʼllari kasalliklari va hokazolar sabab boʼladi. alomatlari
• Ishtaha pasayadi, bemor ovqatdan jirkanadi.
• Oʼng qobirgʼa ostida simillagan qattiq ogʼriq paydo boʼladi. • Jigar kattalashadi (kengayadi)
• Taloq kattalashadi.
• Qorin boʼshligʼida suyuqlik toʼplanishi tufayli istisqo paydo boʼladi (qorin kattalashib ketadi).
• Erkaklarda emchak bezi kattalashadi (ginekomastiya).
• Tuxumlar kichrayadi.
• Kiziloʼngach, toʼgʼri ichak, qorin teriosti venalarining varikoz kengayishi roʼy beradi.
• Terida tomirli «yulduzchalar» paydo boʼladi, kaftlar qizaradi.
• Teri qichishadi, koʼz oqi va teri sargʼayadi, peshob qorayadi.
• Koʼp qon ketadi (qontalash boʼladi, tez-tez burun, milk qonaydi va hokazo).
Jigar sirrozida eng xatarli alomatlar quyidagilar: astsit;
•qiziloʼngach venalaridan qon oqishi; • jigar entsefalopatiya; •jigar yetishmovchiligi.
Jigar sirrozi Shifokorga kachon murojaat kilish kerak?
Kasallik alomatlari paydo boʼlganda tekshirish uchun shifokorga murojaat qilish zarur.
ShIFOKOR KOʼRSАTMАLАRI Tekshirish
Jigar sirrozi tashxisi uchun umumiy shifokor koʼrigi va odatdagi tahlillardan tashqari qoʼshimcha usullardan ham foydalaniladi. Shifokor quyidagilarni tayinlashi mumkin:
• Kondagi traneaminaz (АST va АLT), bilirubin, protrombin, oqsillar va elektrolitlar (kaliy, natriy)ni aniqlash;
• immunologik testlar (V, S, D gepatitlariga qarshi akntitelolarni va tegishli antigenlarni aniqlash);
• jigar va taloqni ulьtratovushli tekshirish;
• ulьtratovush nazorati ostida jigarning funktsiyali biopsiyasi;
• jigar moʼljal biopsiyasi boʼlgan laparoskopiya va hokazo. Muolaja Jigar sirrozining boshlangʼich pallalaridagi muolajada kasallik sababiga taʼsir koʼrsatish (Аlkogolizm, Gepatit, Muolaja) asosiy ahamiyat kasb etadi. Аlkogolь va jigarga taʼsir qiluvchi dorilar ichish toʼla istisno etiladi (Аminazin,
Merkazolil, Metiltestosteron, Volьtaren, Indometatsin, Levomitetsin, Kordiron va h.k.). Аncha keyingi bosqichlarda alomatlar zohir boʼlgach, jigar sirrozining oʼzini muolaja qilish birinchi oʼringa chiqadi.
Jigar sirrozi nimalarga etibor berish kerak
Jigar sirrozi faollashib, asoratlar rivojlanganda muolaja kasalxonada olib boriladi. Toʼshak tartibi oʼrnatilib, parhez qilinadi. Jarayon faolligi kuchayganda, xususan surunkali gepatitda glyukokartikoid gormonlar tayinlanadi (Prednizolon, Triamtsinolon va h.k.).
Istisqo avj olganda tuzsiz ovqat va peshob haydash dorilari buyuriladi, bular samara bermasa, qorin boʼshligʼi ichidagi suyuqlikni qorin devoridagi teshik orqali (laparotsentez) chiqarib tashlanadi. Oqsil moddalar vena ichiga yuboriladi, koʼrsatkichlar boʼyicha plazmaferez qilinadi. Teri qichishini kamaytirish uchun ichakdagi oʼt kislotasini bogʼlab turuvchi va uning qayta soʼrilib ke tishini toʼxtatib qoluvchi Xolestiramin tayinlanadi. Sifonli va poklovchi huqnalar samaralidir.
Kiziloʼngach venalaridan kuchli qon oqqanda samarali konservativ muolaja va tezkor jarrohlik amali oʼtkazilishini aniqlash uchun bemor jarrohlik kasalxonasiga zudlik bilan yotqizilishi kerak.
Faolsiz jigar sirrozida jismoniy zoʼriqishni cheklash, alkogolsiz parhezga rioya qilish tavsiya etiladi. Koʼrsatkichlar boʼyicha turli dori vositalari qoʼllanadi (gepatoprotektorlar, peshob haydovchi dorilar va h.k.).
Parhez. Har qanday alkogolь turi toʼla va mutlaqo istisno etilishi shart. Jigar faolsiz sirrozida va jigar yetishmovchiligi alomatlari boʼlmaganda ovqatga cheklov qoʼyilmaydi, maxsus parhez talab etilmaydi.
Baquvvat, ayniqsa, oqsilga boy va vitaminlari toʼlaqonli ovqatlar tavsiya etiladi. Аgar bemor ozib ketsa, bemor uchun xilma-xil va totli ovqatlar koʼrsatilgan, ammo ularni ozozdan isteʼmol qilish kerak.
Hazm buzilishlari roʼy bergudek boʼlsa (koʼngil aynisa, ogʼizda achchiq taʼm sezilsa, qorin shishsa, ich ketsa), ovqatlar sirasida yof kamaytiriladi. Bunday hollarda ovqatga ixtiyoriy ravishda maxsus tanlab olingan ovqat hazm qildiruvchi fermentlar Kreon, Pantsitran, Digestol, Festal va h.k.lar qoʼshib yuborilishi kerak.
Qorin boʼshligʼida suyuqlik toʼplangan (istisqo)da ovqatni tuzsiz pishiradilar, yeyotganda ham tuz sepilmaydi va barcha tuzli mahsulotlar istisno etiladi. Аyni vaqtda suyuqlik isteʼmoli ham kuniga 0,8-1,0 litrgacha cheklab qoʼyiladi.
Tuzsiz ovqat taʼmini yaxshilash uchun limon va tomat sharbatlari, sirka, piyoz, sarimsoqpiyoz, tuzsiz xantal, tuzsiz ketchup, qalampir, zira, dafna yaprogʼi va boshqa xushtaʼm narsalar, shuningdek, oʼtkir hidli sabzavotlardan foydalanadilar.
Jigar yetishmovchiligi holatlarida ovqatda oqsilni, poklovchi huqnalar yoki ich yurgizuvchi dorilar ichishni cheklash tavsiya etiladi.
Dori vositalari. Farmokologik dorilarni shifokor maslahati va uning nazorati ostida ichish lozim.
Ichiladigan dorilar. • Gepatoprotektorlar: Аdemetionin ( Geptral) • Galstena * Liv-52 • Silibnin (Karsil) • Tiokt kislotasi (Berliton 300, Espa-Lipon) • Essentsiale • Essliver forte.
• Peshob haydovchilar: Furoesliod (Laziks) • Spironolaktin (Veroshpiron).
Jarrohlik muolajasi. Qiziloʼngachdan dam-badam qon oqqanda tomirlarda qayta tiklash jarrohlik amali bajariladi (portokaval shuntirlash). Soʼnggi yillarda bu jarrohlik amali badanni yormasdan, rentgen nazorati ostida tomirga igna sanchish orqali bajarilmoqda.
Jigar yetishmovchiligi rivojlanaversa, ayniqsa yalpi tibbiy muolaja samara bermasa, jigarni koʼchirish (transplantatsiya qilish) kerak boʼladi.
Jigar sirrozida TАBIIY VOSITАLАR
Xalq tabobati retseptlari (damlamalar) Otquloq yaprogʼi qaynatmasi 5 gr ni 100 ml issiq suvga solib, 30 daqiqa qaynatilib, 2 soat tindiriladi. Kuniga 3 mahal ovqatdan keyin 1 soat oʼtgach 2 oshqoshiqdan ichiladi. Jigarda glikogenni tiklashga imkon beradi. Muolaja muddati 30 kun.
Qonchoʼp sharbati 1:1 nisbatda 70 % li spirtga aralashtiriladi, bir oy davomida ovqatdan keyin kunda uch mahal 15-20 tomchidan ichiladi.
May oyida yigʼilgan momaqaymoq sharbatini 2-3 hafta davomida nahorda chorak stakandan ichiladi.
Momaqaymoq sharbatini gʼamlab qoʼysa boʼladi, 1:1 nisbatda 70 % li spirtga qoʼshiladi, 25-30 kun davomida ovqatdan keyin kunda 3 mahal 20-30 tomchidan ichiladi.
Qonchoʼpning siqib olingan suvini yarim stakan sutga qoʼshib, 20-20 tomchidan kunda 3 mahaldan ichsa boʼladi. Ittikanak giyohidan 1 choyqoshiq, naʼmatakning tuyilganidan 1 choyqoshiqni termosdagi 1 stakan qaynatilgan suvga solib 1 soat tindiriladi va chorak stakandan kuniga 3-4 mahal ovqatdan oldin bir oy davomida ichiladi.
Jigar sirrozi (LC) koʼplab jigar kasalliklari, jumladan surunkali gepatit, alkogolli va alkogolsiz yogʼli jigar kasalliklarining soʼnggi bosqichidir.1 Bu organ funktsiyasining buzilishiga olib keladigan biriktiruvchi toʼqimalarning diffuz shakllanish jarayonidir. Jigar sirrozi qaytarib boʼlmaydigan boʼlib, jigar sirrozini dori-darmonli va dori-darmonsiz davolash, qoida tariqasida, fibroz jarayonining rivojlanishining oldini olishga va asoratlarni rivojlanishiga yoʼl qoʼymaslikka qaratilgan. mehnatga layoqatli yoshdagi odamlar – sirroz nafaqat tibbiy, balki ijtimoiy-iqtisodiy muhim masalaga aylanib bormoqda. Hozirgi vaqtda kasallikning tarqalishi 20 milliondan ortiq.2 Rossiya Federatsiyasida har yili 200 mingga yaqin yangi jigar sirrozi holatlari qayd yetiladi.
Statistik maʼlumotlarga koʼra, jigar sirrozining taxminan 50% spirtli ichimliklarni suiisteʼmol qilish va alkogolli jigar kasalligi (ALD) rivojlanishi bilan bogʼliq. 1Shu bilan birga, ularning 25% virusli gepatit bilan kasallangan
Jigar sirozning boshqa sabablari
• temir, mis va boshqa yelementlarning ortiqcha toʼplanishi bilan bogʼliq metabolik kasalliklar;
• Otoimmün lezyonlar;
• Birlamchi va ikkilamchi biliar siroz;
• Qon tomir tizimi kasalliklari (Budd-Chiari kasalligi);
• Jigarga toksik taʼsir koʼrsatadigan dori vositalarini uzoq muddat qoʼllash;
• gepatotsitlarda (jigar hujayralarida) koʼp miqdorda yerkin yog ʼkislotalari toʼplanishi bilan bogʼliq boʼlgan alkogolsiz yogʼli jigar kasalligi (JAYK), surunkali kurs va bosqichdan bosqichga potentsial rivojlanishi bilan tavsiflanadi: steatoz – steatohepatit – fibroz – sirroz (shuningdek, alkogolli jigar kasalligi, ammo OFLDda siroz rivojlanishi yehtimoli 10 baravar yuqori).5
Nima boʼlishidan qatʼiy nazar, siroz xuddi shunday rivojlanadi: jigarning lobulyar tuzilishi vayron boʼlgan gepatotsitlar oʼrnida tugunlar paydo boʼlishi bilan buziladi – soxta lobullar.
• Kichik-tugunli – tolali tugunlarning oʼlchami 3 mm dan oshmaydi;
• Krupnouzlovy – tugunlar 3-5 mm;
• Aralashgan.
SIRROZ BELGILARI
Sirozning klinik koʼrinishi juda xilma-xil boʼlishi mumkin: simptomlarning toʼliq yoʼqligidan tortib, jigar faoliyati toʼliq buzilganda, jigar yetishmovchiligi belgilari paydo boʼlishigacha.
Koʼpincha bemorlarni tashvishlantiradilar:
Shuningdek, kuzatilishi mumkin:
• Terining qichishi va sargʼayishi
• Ayollarda hayz davrining buzilishi, yerkaklarda jinsiy quvvatsizlik.
Kelajakda boshqa alomatlar paydo boʼladi, ularning tashxisi shifokor tomonidan amalga oshiriladi.
DIAGNOSTIKA
Jigar sirozining diagnostikasi klinik tekshiruvdan boshlanadi, u shikoyatlarni toʼplash va tekshirishni oʼz ichiga oladi.
Tekshiruvda shifokor CP1 ning tashqi belgilarini aniqlashi mumkin:
Kaft va oyoqlarda qizarish (palmar yeritema)
Qon tomir yulduzchalari
Qoʼltiq ostidagi sochlarning qisqarishi
oq tirnoqlar
Jigar sirrozi bilan ogʼrigan yerkaklarda jinekomastiya, sut bezlarining kengayishi kuzatilishi mumkin. Buning sabablari testosteron darajasining pasayishi va turli mexanizmlar tufayli qonda yestradiol (ayol jinsiy gormoni) darajasining oshishi hisoblanadi: testosteronning yestradiolga aromatizatsiyasining kuchayishi, shuningdek jinsiy steroidni bogʼlaydigan globulin ishlab chiqarishning koʼpayishi. , va shuning uchun yerkin testosteron darajasining pasayishi.6 .7
Keyinchalik, shish paydo boʼlishi mumkin, ayniqsa pastki yekstremitalarda, sariqlik, astsit rivojlanishi – qorin boʼshligʼida yerkin suyuqlik toʼplanishi.
Qorin boʼshligʼini paypaslaganda jigar kattalashgani aniqlanadi, koʼpincha organning tugun yuzasini, oʼtkir qirrasini palpatsiya qilish mumkin. Ammo kasallikning soʼnggi bosqichida jigar hajmi kamayishi, taloq kattalashishi mumkin.1 Tashxisni tasdiqlash va kasallikning bosqichini aniqlash uchun laboratoriya, instrumental tadqiqotlar oʼtkaziladi va hisoblangan indekslar ham qoʼllaniladi. ishlatilgan.
Laboratoriya usullari
• Bilirubin, umumiy oqsil, protrombin indeksi, zardobdagi temir, ferritin va ferment faolligini (AST, ALT, gidroksidi fosfataza) darajasini aniqlaydigan standart biokimyoviy testlar. Ushbu testlar oʼziga xos yemas va boshqa kasalliklarda anormal boʼlishi mumkin, ammo ular jigar disfunktsiyasi darajasini baholashga yordam beradi.
• Umumiy klinik qon tekshiruvlarida anemiya mavjudligi, leykotsitlar, trombotsitlar sonining kamayishi aniqlanishi mumkin, bu siroz bilan ham kuzatilishi mumkin.
• Kasallikning potentsial sababini aniqlash uchun gepatit viruslari va boshqa yuqumli agentlar uchun testlar buyurilishi mumkin.
Taxminiy indekslar:
FibroTest, FibroIndex, Hepascore kabi test panellaridan foydalanish, masalan, fibrozning bosqichini baholash uchun ishlatilishi mumkin. Masalan, Fibrotest shkalasidan foydalanish bemorlarning 50 foizida biopsiyadan qochib qutuldi.
Child-Pugh tasnifi koʼpincha sirozning ogʼirligini baholash va omon qolishni bashorat qilish uchun qoʼllaniladi.2 Laboratoriya tekshiruvlari natijalari va klinik koʼrinishlarni hisobga oladigan shkala funktsional buzilish darajasini baholash va kasallikning bosqichini aniqlash imkonini beradi. kasallik. Bal qancha yuqori boʼlsa, prognoz shunchalik yomon boʼladi.
Instrumental tadqiqotlar
Fibroz va siroz diagnostikasi uchun «oltin standart» deb yeʼtirof yetilgan igna biopsiyasi bilan bir qatorda, tashxis qoʼyishda jigarni tasvirlash usullari muhim rol oʼynaydi. Bularga quyidagilar kiradi:
• Jigar, qorin boʼshligʼi organlari va retroperitoneal boʼshliqning ultratovush tekshiruvi. Yeng qulay va juda informatsion usul. Anatomik va strukturaviy xususiyatlarni, shakli, oʼlchami, qon tomir naqshini baholashga imkon beradi. Jigarni jigar hajmining kattalashishi va uning turli xil tuzilishi va notekis, notekis konturi bilan baholash mumkin. Shuningdek, jigar sirrozi bilan ultratovush tekshiruvi portal gipertenziya belgilarini koʼrsatishi mumkin: astsitlar, portal tizim tomirlarining kengayishi, taloqning kengayishi.1.
• KT, MRI (jigarning kompyuter va magnit-rezonans tomografiyasi) – koʼp sonli yupqa kesmalarni amalga oshirish tufayli u organning tuzilishi, tolali tugunlar, soxta lobulalar, qoʼshimcha tomirlar mavjudligi haqida toʼliq maʼlumot beradi, va boshqalar.
• Ultratovushli yelastometriya (FibroScan) jigar toʼqimalarining biopsiyasiga muqobil boʼlib xizmat qilishi mumkin, chunki u organ zichligini baholash imkonini beradi, bu yesa biriktiruvchi toʼqima ulushi ortishi bilan ortadi2.
Faqatgina keng qamrovli tashxis kasallikning toʼliq rasmini berishi mumkin, shuning uchun baʼzida bir necha marta takrorlanishi kerak boʼlgan turli usullarning kombinatsiyasi qoʼllaniladi.
Jigar SIRROZI ASORLARI
Sirozdagi asoratlar bemorning hayotiga tahdid solishi mumkin, shuning uchun ularni oʼz vaqtida tashxislash shifokorning ustuvor vazifalaridan biridir.
Ascites
Yeng tez-tez uchraydigan asorat bemorlarning deyarli 60 foizida 10 yil ichida shakllanadi3. Uning asosiy sabablari portal vena tizimidagi bosimning oshishi (portal gipertenziya) va siydikda natriyning yetarli darajada chiqarilmasligi, bu suyuqlikni ushlab turishga olib keladi. Sirozli bemorda astsitning rivojlanishi noqulay prognoz va bemorlarning hayot sifatining pasayishi bilan bogʼliq. Ushbu holatning 3 ogʼirlik darajasi mavjud: faqat ultratovush bilan aniqlanadigan kichikdan tortib, yalangʼoch koʼzga koʼrinadigan astsitgacha 3 (qorin kattalashadi, tomirlar kengayadi, teri choʼzilib ketadi, quruq boʼladi). , yoriqlar).
Ascites boshqa asoratlarni rivojlanishiga olib kelishi mumkin.
Spontan bakterial peritonit
Ascit bilan qorin boʼshligʼidagi suyuqlikning infektsiyasi paydo boʼlishi mumkin va odatda infektsiyaning manbai va yoʼlini aniqlab boʼlmaydi. Qoʼshimcha omillar – immunitet tizimidagi nuqsonlar va mikroorganizmlarning ichakdan astsit suyuqligiga kirishi.
Peritonitning belgilari: qorin boʼshligʼidagi oʼtkir ogʼriqlar, oldingi mushak devorining kuchlanishi, yalligʼlanishning umumiy belgilari, zarba, buyrak yetishmovchiligi, oshqozon-ichakdan qon ketish. Biroq, har besh bemordan biri asemptomatik boʼlishi mumkin. Prognoz yomon.3
Gepatorenal sindrom
Gepatorenal sindrom (HRS) sirozning ogʼir bosqichlari fonida buyrak yetishmovchiligining rivojlanishi bilan tavsiflanadi. Gepatorenal sindrom – bu istisno tashxisi, yaʼni buyrak shikastlanishiga olib kelishi mumkin boʼlgan boshqa kasalliklar chiqarib tashlanganidan keyin belgilanadi. Gepatorenal sindromning 2 turi mavjud – tez oʼsib boruvchi, odatda ogʼir alkogolli gepatit yoki spontan bakterial peritonit rivojlanishi bilan bogʼliq va asta-sekin progressiv. Har qanday turdagi HRS3 rivojlanishida prognoz noqulaydir.
Jigar yensefalopatiyasi
Bu psixo-nevrologik kasalliklarning butun majmuasi boʼlib, agar sababni bartaraf yetish mumkin boʼlsa, uni qaytarish mumkin. Sirozli bemorlarning 80% da yensefalopatiya belgilari mavjud3. Semptomlar: yeʼtiborni yoʼqotish, sekin reaktsiyalar, bu ayniqsa transport vositalarini boshqaradiganlar uchun xavflidir. PEni davolash oʼz vaqtida boshlangan boʼlsa, yaʼni minimal jigar yensefalopatiyasi bosqichida samarali boʼladi. West Haven tasnifiga koʼra, 4 bosqich mavjud: beparvolik va diqqatni jamlay olmaslikdan ogʼir disorientatsiya va komagacha.3
Portal gipertenziya va qiziloʼngach va oshqozonning kengaygan tomirlaridan qon ketish
Asoratlarning rivojlanish mexanizmi: portal vena tizimidagi bosimning doimiy oshishi qiziloʼngach va oshqozonning varikoz tomirlariga qon ketishi va astsit bilan yoki boʼlmagan holda olib keladi.
Sirozli bemorlarning yarmida tashxis qoʼyilgan. Sirozning ogʼirligi qanchalik yuqori boʼlsa, portal gipertenziya rivojlanish xavfi shunchalik yuqori boʼladi. Yeng katta tahdid qon ketishdir, chunki ular bemorlarning 15-20% oʼlimiga olib keladi.
Portal gipertenziya boʼlishi mumkin:
• suprajigar,
• intrahepatik,
• Subhepatik
Davolash usullari uning turiga bogʼliq. Agar gipertenziya aniqlansa, barcha bemorlar professional tekshiruvdan oʼtadilar
