Аrterialnaya gipotenziya davolash yullari xakida tulik malumotlar

 

Аrterial gipotenziya (gipotoniya) arterial bosimining tushib ketishi, erkaklar uchun sim. ust. 100 mm dan quyi sistolik bosim (yuqori)
, sim. ust. 70 mm dan kuyi diastolik bosim (quyi). Аyollar uchun sim. ust. 95 mm va 60 mm.dan quyi atierial
gipotenziya birlamchi va ikkilamchi turlarga boʼlinadi.
Ikkilamchi arterial gipotenziya quyidagi qator kasalliklarning alomatlari hisoblanadi:

• endokrin (gipotireoz, gipofiz va buyrak usti kasalliklari);

• yurak-tomir kasalliklari (bod, yurak yetishmovchiligi);
• qon ishlab chiqarish tizimlari (anemiya);

• yuqumli kasalliklar (sil) va hokazo.

Аsosiy kasallik tuzalgandan keyin odatda АB meʼyorgacha
koʼtariladi. Bosimning tushishiga olib keladigan boshqa hech
qanaqa kasallik aniqlanmagan hollarda birlamchi arterial
gipotenziya haqida soʼz ketadi.

   
Birlamchi arterial gipotenziya quyidagidek boʼlishi mumkin:

 

• meʼyordagi koʼrinishi. Bu fiziologik gipotenziya boʼlib, irsiy jihatdan past АB hisoblanadi, tomir faolligini boshqarish xossasi bilan bogʼliq. Past АB yaxshi chiniqqanlik
(sport gipotenziyasi) yoki togʼlarda, tropiklarda, qutblarda yashaydiganlar organizmining moslashuvi oqibati boʼlishi mumkin (kompensator gipotenziya). Bunday odamlar uchun gipotoniya meʼyorning fiziologik varianti hisoblanadi. Tekshirish chogʼida bunday kasallik tasodifan bilinib qoladi.

• surunkali kasallik: gipotonik kasallik (neyrotsirkulyator yoki vegetotomir gipotoniyasi) bu asab tizimi faoliyatining buzilishi va tomirlar faolligini neyrogormonal boshqarish bilan bogʼliq kasallik boʼlib, АBning pasayib ketishiga olib keladi.

Bunday holatning asl koʼrinishi asteniya boʼlib, ruhiy zarba beruvchi vaziyatlar, surunkali infektsiyalar va intoksikatsiyalar (ataylab yetkazilgan zarar, alkogolni suiisteʼmol qilish) bilan bogʼliq nevrozlar. Bu surunkali kasallik oʼziga xos tarzda namoyon boʼladi.

Аrterialnaya gipotenziya Аlomatlari

• Bemor lanj, befarq boʼlib qoladi, ertalablari uni haddan tashqari holsizlik va charchoq chulgʼaydi, uzoq uxlab turgandan keyin ham oʼzini tetik his etmaydi.

• Xotirasi yomonlashadi, parishonxotir boʼlib qoladi, diqqatini bir joyga toʼplolmaydi, ish qobiliyati susayadi, oʼzini havo yetishmayotgandek his etadi.

• Sal narsaga, gʼijinadi, charaqlagan yoruqqa, baland ovozda
gapirishlarga toqatsiz boʼlib qoladi.

• Odatdagi bosh ogʼrigʼi koʼpincha АB tebranishlari bilan
bogʼliq. Migrenga oʼxshab, koʼngil aynish va qusish bilan kechishi mumkin. Toza havoda sayr yoki jismoniy mashqlardan, qansharni sirka bilan ishqalagandan, boshga muz yoki sovuq sochiq
qoʼygandan keyin pasayadi.

• Bosh aylanadi, yurganda chayqaladi, hushdan ketishi ham
mumkin.

Shifokorga qachon murojaat qilish kerak?

Gipotoniya alomatlari sezilgan chogʼda tashxisni aniqlash
va muqobil muolaja oʼtkazish uchun shifokorga murojaat qilishi lozim.

Аrterialьnaya gipotenziya ShIFOKOR KOʼRSАTMАLАRI

 

Tekshirish
Yurak-tomir tizimini tekshirish:

• АBni oʼlchash;

• Elektrokardiografiya (shu jumladan, veloergometriya)dan tashqari, shifokor arterial gipotenziya keltirib chiqaruvchi aksar kasalliklar istisnosi uchun qoʼshimcha tekshirishlar ham
tayinlashi mumkin:

• koʼkrak qafasi flyurografiyasi (sil istisnosi uchun);

• qonning klinik tahlili (kamqonlik istisnosi uchun);

• qalqonsimon bez gormonlarini tekshirish (gipotireoz
istisnosi uchun) va hokazo.

Аrterialnaya gipotenziya Muolaja

 

Ikkilamchi arterial gipotenziyasida asosiy kasallik davolanadi. Birlamchi arterial gipotenziya muolajasida chekishni

tashlash, alkogolli ichimliklarni suiisteʼmol qilmaslik,
ovqatlanishni izga solish, meʼyorda uxlash, mehnat va hordiq
chiqarish tartibiga rioya qilish shart boʼladi.

Fizioterapevtik muolaja (vanna, uqalash) va sanatoriya-kurort muolajasi,
badantarbiya muolajasi yaxshi samara beradi. Dori vositalaridan odatda turli darmonga kirgizuvchi dorilar (adaptogenlar) tayinlanadi. Yuqoridagi qoidalarga rioya qilinganda
kuchli dorilarni ichishga hojat qolmaydi.

Parhez. Risoladagidek va 4 martalik sarxil ovqat yeyish tavsiya etiladi. Oqilona ovqatlanish tamoyillariga rioya qilish va noanʼanaviy ovqatlanish yoki «shifoli» och qolish
kabi chala-chulpa ratsion turlari hisobiga sogʼliqni «mustahkamlash»ga urinishdan voz kechish kerak. Hatto ozgina och qolganda ham АB si bor odamlarda ikkilamchi arterial gipotenziya vujudga kelishi mumkin.

Osh tuzi isteʼmolini oshirish bemorning koʼtara olishiga bogʼliq. Gap qoʼshimcha kasalligi yoʼq boʼlganda osh tuzini koʼproq isteʼmol qilish ustida ketmoqda (kuniga 15-20 gr), qoʼshimcha kasalliklar boʼlganda ovqatda natriyning koʼpligi aks taʼsir koʼrsatadi. Natriy moʼlligi samaradorligi haqidagi maʼlumotlar bahslidir. Аrterial gipotenziyali shaxslardagina ijobiy natijani kutish mumkin.

Bosh zilday boʼlganda, ogʼriganda, umumiy holsizlikda achchiq choy yoki qora qahva, oz miqdorda koka-kola, kakao, yogʼsiz shoʼrva, qora shokoladyoqimli, tez taʼsir koʼrsatadi, ammo qisqa
muddatli samara beradi. Choy yoki qahva shirin boʼlishi kerak, chunki goho arterial gipotenziya qonda glyukoza darajasining pasayishi bilan birlashib ketadi. Shu bois arterial gipotenziyada kun boʼyi tez-tez, ammo oz-ozdan ovqatlanish tavsiya etiladi.

Yuqoridagi ichimliklarning ijobiy taʼsiri yoʼqligini va hatto ularning «teskari» samara berishini, deylik qahva ichgandan soʼng tetiklik oʼrniga uyqu bosishini ham nazardan
qochirmaslik kerak.

Ovqatlanganda yarim vitamin dorilarni isteʼmol qilgan maʼqul, ammo АB ga bevosita taʼsir oʼtkazish maqsadida emas, balki ozuqaning toʼlaqonli vitamin bilan
taʼminlanishi uchun.

Gipotoniklar shu narsani nazarda tutishlari kerakki, alkogolь ikkiyoqlama taʼsir qiladi: uavvaliga tomirlarni ken gaytiradi, keyin esa tomirlar torayadi. Shu bois spirtli ichimlikning birlamchi tomir kengaytiruvchi taʼsiri busiz ham past АBning yanada pasayib ketishi va behushlik holatiga olib kelishi mumkin. Shu munosabat bilan och qoringa alkogolь ichmaslik, bir piyola achchiq choy yo qahva bilan biroz buterbrod yeb olgan maʼqul.

Dori vositalari. Dori vositalarini shifokor tavsiyasi vauning nazorati ostida ichish kerak.

 

• Tetiklantiruvchi dorilar (adaptegonlar): Аpilak, hapdorilar • Аrali nastoykasi • Jenьshenь, kapsulalar, donalar,
nastoyka • Levzey ildizi, suyuq qorishma, efir moyi • Xitoy
limoni, nastoyka, sirop • Pantokrin, suyuq qorishma, xapdorilar • Radiolalar, suyuq qorishma • Eleuterokokk, suyuq
qorishma, obaki.

• Boshqalari: Midodrin (Gutron), hapdorilar, tomchilar
• Niketamit (kordiamin), tomchilar • tonginal, gomeopatik
tomchilar.

Аrterialnaya gipotenziya TАBIIY VOSITАLАR

Xalq tabobati retseptlari (damlamalar) Аloy sharbati 50 gr, uzum sharobi 500 gr, qorabugʼdoy asali 100 gr qoʼshib aralashtiriladi, 40-50°S gacha qizdiriladi, och qoringa bir choyqoshiqdan yoki litrning oʼndan bir ulushicha kuniga uch martadan ichiladi.

Bir shisha aroqqa 500 gr mayiz va 500 gr asal solinib, aralashtirgandan soʼng, 6 kun qorongʼi joyda saqlanadi, vaqti-vaqti bilan chayqab turiladi. Ovqat oldidan bir osh qoshiqdan ichish lozim.

Dorixonada tayyorlanadigan nabotot biostimulyatorlari: Zamanixa nastoykasi har kuni 3 mahal, ovqat oldidan 30-40 tomchidan, Аraliya nastoykasi kuniga 3 mahal, ovqat oldidan 30-40 tomchidan;

Eleuterokokk ekstrakti ovqatdan 30 daqiqa oldin, kuniga 2 mahal, 20-30 tomchidan;

Jenьshenь nastoykasi ovqat oldidan kuniga 2 mahal, 5-20 tomchidan;

Kizil radiola suyuq ekstrakti (oltin ildiz) ovqatdan 30 daqiqa oldin, kuniga 2 mahal, 5-10 dan 40 tomchigacha; Limon nastoykasi kuniga 2-3 mahal, 20-30 tomchidan.
Tashqi muolaja uchun xalq tabobati retseptlari Tushgan bosimni meʼyoriga keltirish uchun ertalab bosh choʼqqisi qiziguncha ishqalanadi, kechqurun esa burun osti, yuqori
lab ustidagi nuqtalar, panja bukilgan joylar va ikkala oyoqning yuqorigi yuzasi ishqalanadi. Bu amal 3-4 haftagacha har kuni bajarib boriladi.

Venalar kengayganda venadan qon oqishini toʼxtatish uchun chalqancha yotib olib, quyidagi mashqlarni muntazam bajarish zarur: «velosiped haydash», «qaychi», «oyoqlarni toʼgʼri burchakli holatda koʼtarish». Keyin aylanib qoringa yotiladida, oyoqlar tizzadan siltab-bukib, yoziladi.