Томок огриги — катталарда ва болаларда, аломатлари, сабаблари, даволаш, маслаҳатлар

Томок огриги — ютиниш билан кучаядиган оғриқ, шунингдек, томокнинг «тирналиш»и, томокдаги ачишиш ва қуруқлик — бу кўпинча беморлар томонидан терапевт ёки оториноларинголог шифокори қабулида қилинадиган шикоятлардир. Бундай клиник белгилар кўплаб касалликларга хосдир. Томокдаги оғриқни даволашни бошлашдан олдин унинг сабабини аниқлаш керак ва бу мутахассис томонидан батафсил текширилишини талаб қилади.

Кўп ҳолларда томокдаги оғриқ бошқа аломатлар, жумладан нафас йўллари (респиратор) касалликлари (тўмов, йўтал), шунингдек, иситма ва маҳаллий лимфа тугунларининг катталашиши билан бирга келади.

Томок оғришининг сабаблари ва хавф омиллари

Томок оғришига кўпинча заифлашган иммунитет фонида ривожланаётган касалликлар ҳамроҳ бўлади. Иммунитетнинг заифлашуви сабабларига ортиқча чарчаш, рационал озиқланмаслик, гиповитаминоз, гормонал терапия, ўсимталар кимётерапияси, баъзи сурункали касалликлар (қандли диабет) ва ОИВ кириши мумкин.

Агар томок огриги кучли бўлса ва ютунганда оғриқ юзага келса, сизда шамоллаш ёки ЎРВИ ривожланаётган бўлиши мумкин. Ушбу умумий патологиялар кўпинча томок шиллиқ пардаларида ўткир яллиғланиш жараёнининг ривожланиши билан бирга келади. Шамоллаш учун қуйидаги умумий белгилар мавжуд:

• Тана ҳароратининг 38,5 °C гача кўтарилиши (одатда бурун-ҳалқумда ноқулайлик пайдо бўлганидан 2-3 кун ўтиб);
• Кўз ёшланиши;
• Бурун битишива бурундан ажралмалар ажралиши (тўмов);
• Йўтал;
• Ўртача кучлиликдаги бош огриги;
• Мушак огриги (ҳар доим ҳам емас).

ЎРВИ (шунингдек грипп) учун ўзига хос аломатлар:

• Умумий ҳолсизлик;
• Умумий заифлик;
• Суяклардаги қақшаш;
• Мушаклардаги оғриқ;
• Тана ҳароратининг 38,5 ° C дан ошиши (касалликнинг биринчи кунидан).

Кўпинча томок огриги сурункали инфекциялар ўчоғи мавжудлиги, айниқса синусларда (синусларнинг яллиғланиш касалликлари, гайморит) билан боғлиқ. Инфекция ўчоғидан патоген микроорганизмлар томокқа кириб, яллиғланишни келтириб чиқаради. Томокдаги оғриққа яна мавсумий ёки йил бўйи учрайдиган аллергик реакциялар сабаб бўлиши мумкин. Бундай ҳолларда хавф омили — нафас йўлларига аллергенлар киришидир (чанг, уйдаги чанг ва ҳоказо).

Томокдаги оғриқдан кўпинча чекувчилар азият чекишади. Тамакини ёниш маҳсулотларини ютиш (шу жумладан, пассив чекишда ҳам) шиллиқ қаватни таъсирлантиради.

Жиддий хавф омилига касб–ҳунар хавфи ҳам киради. Касаллик кичик механик зарралар ва токсик кимёвий бирикмалар билан ифлосланган ҳавони доимо ютиш натижасида ҳам ривожланиши мумкин. Томок шунингдек инфекцион мононуклёз билан зарарланиши мумкин. Бундай вирус етиологияли касалликда терида тошмалар, спленомегалия (талоқнинг кенгайиши), бўйин ва қўлтиқ ости лимфа тугунлари катталашиши кузатилади.

Томок огригининг мумкин бўлган сабабларидан бири Б12 витамини танқислиги анемияси фонида ҳалқум шиллиқ қаватининг атрофиясидир.

Дифференциал ташхис

Агар томок оғриётган бўлса ва қулоқда ҳам зеилса, аломатлар пайдо бўлиши қуйидаги касалликлар билан бўглиқ бўлиши мумкин:

• Отит. Ўрта қулоқнинг яллиғланишида иситма, умумий заифлик ва иштаҳанинг пасайиши кузатилади. Оғриқ кечқурун кучайиш хусусиятига ега.
• Ўткир фарингит. Ҳалқумнинг яллиғланишида томокда ёт жисмнинг мавжудлиги ҳисси, томокнинг «қирилиши» ва қуруқ йўтал кузатилади. Фаренгит кўпинча ЎРВИ билан бирга учрайди.
• Ангина (Тонзиллит). Ушбу патологияга оғиз-ҳалқум ва бодомсимон безлар шиллиқ пардалари яллиғланиши билан тавсифланади. Ангинада юқори даражадаги иситма, мушаклардаги оғриқ, ваража қилиш ва кўпинча йиринглаш жараёни натижасида ўгиздан ёқимсиз ҳид келиши кузатилади.
• Дифтерия. Ушбу касаллик бодомсимон безларнинг қизариши, уларда ўзига хос парда ҳосил бўлиши, организмнинг умумий интоксикацияси ва лимфаденит билан характерланади. Агар бола томок оғирғидан шикоят қилса ва ва унинг лимфа тугунлари катталашган бўлса, зудлик билан шифокор чақирилиши керак. Дифтерия ҳаётга таҳдид соладиган касалликлар.
• Бошқа юқумли касалликлар — болаларга хос касалликлар. Улар орасида скарлатина, сувчечаква қизамиқ мавжуд.

Муҳим: Агар томок кучли оғриётган бўлса ва овоз бўгилиши кузатилса, бунинг сабаби фарингит, ларингит ва ангина туфайли яллиғланиш жараёни овоз аппаратига таъсир қилиганлиги бўлиши мумкин. Шу билан бирга, овоз бўгилиши овоз бойламларининг зўриқиши (қичқириш ёки баланд овозда ашула айтиш) натижасида юзага келиши мумкин; одатда бундай ҳолатда умумий саломатликнинг ёмонлашуви кузатилмайди.

Томоғи томок бир томондан оғриса, сабаблари қуйидагича бўлиши мумкин:

• Шиллиқ қаватдаги шикастланиш ёки ёт жисмнинг мавжудлиги (масалан, балиқ қилтиғи);
• Ўткир фарингит (касалликнинг дастлабки босқичда оғриқ фақат ўнг ёки чап тарафда қайд етилади);
• Ретрофарингеал абсесс (чекланган йирингли яллиғланиш);
• Бодомсимон безнинг яллиғланиш (ўткир тонзиллит);
• Глоссофарингеал асаб невралгияси;
• Инфекциянинг ўчоғи ва яллиғланиш билан боғлиқ тиш ва периодонтал тўқималарнинг патологияси;
• Хилгер синдроми (ташқи уйқу артерияси периферик шохларининг кенгайиши).

Болаларда бир томонлама томок оғриши тиш чиқиш жараёни сабабли бўлиши мумкин. Катталардаги бу белги «ақл тишлари» (яъни, учинчи молярлар) нинг қийин чиқиши фонида қайд қилиниши мумкин.

Агар томок оғриса ва иситма бўлмаса, қуйидаги патологиялар мавжудлиги еҳтимоли бор:

• Шиллиқ қаватининг шикастланиши (қатти ёки ўткир қиррали нарсани ютиш);
• Овоз бойламларининг зўриқиши, шунингдек, ҳалқум ва ҳиқилдоқ мускуллари;
• Глоссофарингеал асаб невралгияси;
• Гастроезофагинал рефлукс, яъни, ошқозон кислотасининг қизилўнгачга чиқарилиши;
• Ўсмалар ривожланиши (онкология);
• Қалқонсимон без патологияси;
• Иценко-Кушинга синдроми (буйрак усти безлари гиперфункцияси);
• Умуртқанинг бўйин қисми остеохондрози;
• Қизилўнгач веналарининг варикоз кенгайиши.

Томок огриги ривожланаётган миокард инфаркти ёки стенокардия хуружи аломатларидан бири бўлиши мумкин!

Томок огригини даволаш

Томок огригини кўпинча уй шароитида даволаса ҳам бўлади. Даволашни бошлашдан аввал шифокор билан маслаҳатлашингиз керак. Аввало, туман терапевтига ташриф буюринг. Отоларинголог, стоматолог ёки бошқа мутахассисларнинг қўшимча консултацияси талаб қилиниши мумкин.

Агар томок яллиғланиши шамоллаш ёки грипп фонида ривожланган бўлса, томокни чайқайш учун мойчечак, маврак (шалфей) дамламалари, сода, оддий туз ёки денгиз тузи, водород пероксид (1 стакан сувга 1 чой қошиқ 3% еритмаси) дан фойдаланиш тавсия етилади. Яхши даволаш таъсирига саримсоқ дамламаси (200мл қайноқ сувга 3 бош саримсоқ) ҳам ега.

Томокдаги оғриқ жуда кучли бўлса, ютиниб ҳам бўлмаса ёки нафас қисилиши кузатилса тез ёрдам чақирилиши керак.

Ҳомиладорлик даврида томок оғриб қолса нима қилиш керак?

Ҳомиладорлик даврида танада жиддий ўзгаришлар юзага келади, у умумий иммунитетнинг пасайишига сабаб бўлиши мумкин. Шу сабабли, онада стрептококкк ёки стафилококк инфекцияси хавфи юқори бўлади, бу еса кўпинча томок огригига сабаб бўлади.

Инфекцион агентлар ҳомиланинг саломатлигига салбий таъсир кўрсатиши мумкин, шунинг учун даволаниш дарҳол бошланиши керак. Ҳар қандай томокдаги оғриқлар кузатилганда ҳам шифокорга мурожаат етиш керак, чунки ушбу бекгининг сабаблари умумий шамоллашдан кўра анча жиддийроқ бўлиши мумкин. Даволаш жараёнида нафақат самарали, балки ҳомила учун ҳам хавфсиз бўлган дориларни қўллаш мумкин. Ҳомиладорлик пайтида томок огриги учун қуйидаги терапевтик усуллар тавсия етилади:

• Истеъмол содаси ёки ош тузи еритмаси билан томокни чайиш (хона ҳароратидаги 500 мл сувга 1 ош қошиқ);
• Содали ёки мойчечакли дамлама билан билан нафас олиш (ингаляция қилиш) — ўткир аломатлар йўқолгунга қадар кунига 5-6 марта;
• Умумий иммунитетни ошириш учун кўпроқ витамин C сақлаган маҳсулотларни истеъмол қилиш.
• Кўпроқ суюқлик ичиш — бу витаминли ичимликлар ёки асал чой бўлса ундан ҳам яхши бўлади.

Боларларда томок оғриса нима қилиш керак?

Агар чақалоқнинг томоғи оғриётган бўлса, унда педиатрга мурожаат қилиш керак. Ушбу белгининг мавжудлигида, дифтерия ва епидемик паротит (тепки) каби хавфли вирусли касалликларни инкор қилиш жуда муҳимдир. Боланинг томок лимфа тугунлари катталашмаган бўлса ва томокнинг қизариши кучли бўлмаса, касаллик вирус табиатли бўлиши еҳтимоли мавжуд (ЎРВИ).

Вирусли инфекцияларни даволашда асосий вазифа патогеннинг фаолиятини тўхтатишдир. Антивирус препаратлар кўрсатилади. Касалликнинг олдини олиш ва яллиғланишни тўхтатиш учун доривор ўтлар билан ингаляция қилиш ва томокни чайқаш тавсия етилади. Вирусли касалликларда антибиотиклар бутунлай самарасиздир; улар фақат ташхис қўйилган иккиламчи бактериал касалликлар бўлганда буюрилиши мумкин. Агар бола ҳали кичик бўлса ва ўзи чайқай олмаса, антисептик аерозолга мурожаат қилиш мумкин.

Боланинг ёшига ва унинг аҳволига мос келадиган препаратларни фақат малакали шифокор белгилаши мумкин. Касал болага ётоқ режим тавсия етилади — ҳеч бўлмаганда касаллик бошланганидан кейин дастлабки кунларда. Касалликни «оёқа» ўтказиш болалар учун жуда хавфлидир, чунки асоратлар ривожланиши хавфи юқори.

Бемор боланинг иложи борича кўпроқ суюқлик ичишига еътибор беринг — бу бола организмини токсинлардан тозалаш ва сувсизланишни олдини олишга ёрдам беради. Болаларга нордон шарбатлар бериш тавсия етилмайди, чунки улар томокдаги таъсирланиб бўлган шиллиқ қаватини янада таъсирлантиради.

Томокнинг яллиғланишида кўпинча болалар овқат қабул қилишдан бош тортишади, чунки ютинганда оғриқ янада кучаяди. Бундай ҳолатда болани овқат йейишга мажбурламанг — яхшиси томокни таъсирлантирмайдиган овқатлар беринг, масалан бўтқалар, езилган шўрвалар, ёгурт. Овқатни кичик қисмлар билан йейиш тавсия етилади — кам-камдан тез-тез.