Тиш кариеси – сабаблари уй шароитида аволаса буладими? даволаш

Тиш кариеси

Тиш кариеси — турлари, таснифи, белгилари, сабаби, даволаш ва олдини олиш

«Тиш оғриғи» -бу болалар ва катталарни, еркакларни ва аёлларни чўчитадиган сўздир. Тишлардаги кучли оғриқнинг асосий сабабларидан бири кариес ҳисобланади. Бу касаллик турли даражаларда хавфли бўлиши мумкин, аммо у ҳар ҳолда даволаниши керак. Мақолада биз кариесни даволашнинг енг самарали усуллари ҳақида гапирамиз, шунингдек касалликнинг олдини олиш тўғрисида тўхталиб ўтамиз.

Кариес ва унинг турлари

Кариес — оғиз бўшлиғининг енг кенг тарқалган касалликларидан биридир. Кариес пайдо бўлганда аввало тиш емали шикастланади, агар даволанмаса, у дентин (тишнинг қаттиқ тўқималари) ни шикастлайди. Кариес лотин тилидан олинганда «чириш» деган маънони англатади, халқ орасида кариес «тиш чириши», «тиш қуртлаши» деган атамалар билан номланади, иккинчи атамани ишлатиш тиббиёт нуқати назаридан бироз нотўғри.

Кариеснинг дастлабки белгиси — тиш емалидаги қора доғлар пайдо бўлиши. Агар бу доғларга еътибор берилмаса, кариес диаметри ошиши ва патология тиш тўқималарига чуқурроқ тарқалиб, «тешик» пайдо қилиши мумкин. Кариес тиш емалини ва дентинни шикастлаб, тешиб ўца, у пулпа (тиш юмшоқ тўқималари) га йетиб боради ва жуда кучли оғриққа сабаб бўлиши мумкин. Пулпанинг яллиғланиши — пулпит дея ном олган.

Тишнинг зарарланиши даражаси қараб кариесни доғлар (тиш сиртида ранг ўзгариши), юзаки кариес (сирт зарарланиш), ўрта кариес (дентиннинг юқори қисми зарарланган) ва чуқур кариес (дентин деярли бутунлай зарарланиб, пулпагача йетиб борган) га ажратишади. Бундан ташқари, емал, дентин ва илдиз сементларининг кариеслари алоҳида таснифланади — илдиз сементи кариесида касаллик милк остида пайдо бўлади.

Юзага келиши жойига қараб фиссур (тиш чуқурчасида содир бўлади), аппроксимал (тишлар орасида) ва бўйин олди (милк яқинида ёки ундан пастда) кариеси таснифланади. Бундан ташқари, олдинги тишларнинг кариеслари ҳам мавжуд бўлиб, улар айниқса табассум естетикасига салбий таъсир қилади. Одатда олдинги тишлар зарарланганда, ҳатто стоматологлардан қўрққанлар ҳам уларга дарҳол мурожаат қилишади.

Стоматологга ташрифидан озод бўлиш учун оғиз бўшлиғини ўзингиз мустақил текширишингиз керак. Агар кариесни дастлабки босқичда аниқласангиз, уни тиш шифокори ёрдамисиз ҳам тўхтата оласиз.

Тиш кариеси белгилари

Сизда тиш кариеси бор-йўқлигини аниқлаш жуда осон. Тиш сирти ранги ўзгариши (доғ қорамтир ёки оқимтир бўлиши мумкин) ёки унинг тузилиши, масалан ғадир-будурлиги — касаллик пайдо бўлишидан далолат берадиган аломатлардир. Шунингдек, овқатланганда тиш оғриғи, айниқса ширин, иссиқ ва совуқ таъсирида юз берадиган кучли оғриқ ҳам кариесдан далолат беради. Ўғиздан ноҳуш ҳид келиши ҳам касаллик аломати бўлиши мумкин.

Агар касаллик ўрта босқичга ўтиб кетган бўлса, тишда чуқурча пайдо бўлган бўлади — одатда у тил билан осонликча сезилади. Бироқ, «тешик» фақатгина кариес туфайли содир бўлмайди, аниқ ташхисни фақат тиш шифокори қўяди.

Кариес сабаблари

Кариеснинг (тиш чиришининг) асосий сабаби — кислоталар ишлаб чиқарадиган бактериялардир, улар тиш тўқимасидан фтор ва калцийни ювилишига сабабчи бўлади. Микроорганизмлар оғиз бўшлиғини тозалашдан 1-2 соат ўтгач, кўпайишни ва тишни шикастлашни бошлайди ва тишда караш пайдо қилади.

Сўлак ажралишининг йетишмовчилиги ҳам кариес ривожланишига ҳисса қўшиши мумкин. Аслида, сўлакнинг минерал моддалари бактериялар томонидан ишлаб чиқариладиган кислоталарни қисман бартараф қилишга қодир. Сўлак жуда кам ҳосил бўлганда, кислоталар тишларни тезда йемиришни бошлайди. Бундан ташқари, сўлак қисман карашларни ювиб туради. Ксеростомия (оғизда «қуруқлик») турли касалликлар, масалан қандли диабетгипертония, бурундан нафас олишнинг бузилиши натижасида ривожланиши мумкин.

Бундан ташқари, тишнинг йемирилишга тез-тез ширинликларни истеъмол қилиш ҳам сабаб бўлиши мумкин ва бу қанча глюкоза истеъмол қилинганига емас, балки қанча вақт давомида тишлар билан алоқа қилганлигига боғлиқ, яъни тишларга «ёпишиб» қолиши давомийлиги. Нотўғри овқатланиш нафақат тишга, балки умуман оғиз бўшлиғининг саломатлигига салбий таъсир қилади.

Шунингдек, Кариес, бошқа омиллар билан бир қаторда, иммунитет тизими фаолиятининг бузилиши сабабли ҳам ривожланиши мумкин. Бузилшнинг сабаби еса стресс бўлиши мумкин. Стресс, шунингдек, оғиз бўшлиғида минерализация жараёнларини секинлаштира олади.

Агар кариес аниқланган бўлса, сиз овқатланишга ўзгартиришлар киритишингиз, оғиз гигиенасига кўпроқ еътибор беришингиз, шунингдек таркибида калций ва фтор юқори бўлган тиш пасталарига афзаллик беришингиз керак. Тиш шифокори ҳузурига бориш мажбурийдир. Фақат кариесни ўз вақтида даволашгина тишларни сақлаб қолишга ёрдам беради.

Тиш кариесини даволаш

Агар кариес доғ босқичида бўлса, тишларни йетарли даражада фтор ва калций билан тўйинтириш уни бартараф қилиш учун йетарли ҳисобланади. Агар касаллик сиртки, ўрта ёки чуқур босқичда бўлса, бормашина ишлатмай, еҳтимол бошқа чора бўлмайди. Кариесни даволаш учун тишнинг зарарланган қисмини арралаб ташлаш ва унинг табиий шаклини пломба материаллари ёрдамида тиклаш керак. Чуқур кариесларни даволашда, одатда, стоматологга икки марта ташриф буюриш керак бўлади — биринчи марта вақтинчалик пломба, сўнгра еса доимий пломба қўйилади. Агар кариес пломба остида пайдо бўлса, уни аниқлаш учун рентгенография қўлланилади.

Карийесларни даволашнинг иккита асосий усули мавжуд: ноинвазив («арралашсиз») ва инвазив (таъсирланган тўқималарни арралаб ташлаш билан). Усулни танлаш касалликнинг босқичига боғлиқ.

Арралашсиз консерватив даволаш

Ушбу даволашда арралаш қўлланилмайди. Ушбу усул, агар касаллик дастлабки босқичда бўлса, яъни емалнинг ранги ўзгарган бўлса ёки бемор организмининг хусусиятлари (масалан, оғриқсизлантирувчи препаратларга аллергик реакция) мавжуд ҳолларда қўлланилади.

Ноинвазив усулнинг моҳияти емалнинг юмшоқ караши ва минералланишини олиб ташлашдир. Даволаш бир неча босқичларда амалга оширилади: текшириш, милкдан ажратиш ва зарур материалларни қўллаш. Жараённинг давомийлиги тахминан бир соатча бўлади, бу жиҳозларга ва стоматолог малакасига боғлиқ. Агар даволаниш сифатли амалга оширилса, касаллик тишлар тўғри парвариш қилинганда қайталанмайди. Бироқ, бемор яна ўз ёмон одатларидан воз кечмаса, бу йерда шифокорнинг айби бўлмайди.

https://www.youtube.com/watch?v=BVkniwCTC7g

Тишнинг қаттиқ тўқималарини арралаш билан даволаниш

Тишнинг зарарланган қисмларига оғриқсизлантириш билан аппарат ёрдамида ишлов бериш. Даволаш босқичлари касалликнинг босқичига боғлиқ.

Ўртача кариеслар қуйидаги схема бўйича даволашади:

  • Оғриқсизлантириш;
  • Механик ва дори-дармонлар билан ишлов бериш;
  • Ҳимоя қопламаси ўрнатиш;
  • Пломбалаш материаллари ёрдамида тишнинг анатомик шаклини тиклаш;
  • Силлиқлаш ва пардозлаш.

Чуқур кариесда қоплама қўйишдан олдин зарарланиш даражасини текшириш талаб қилинади, яъни таъсирланган пулпанинг юзага қанчалик яқин еканлигини. Бу даволанишдан сўнг оғриқ юзага келмаслиги учун амалга оширилади. Ўрта ва чуқур кариесни даволаш давомийлиги бир соат, баъзан икки соатгача давом етади. Ўртача кариеслар, аввал айтганимиздек, одатда бир марта ташриф буюриш билан даволанади, чуқур кариес бўлганда еса стоматологга икки марта ташриф буюриши керак, оғир ҳолатларда — уч ёки ундан кўпроқ марта. Даволашнинг самарадорлиги фойдаланиладиган дориларнинг сифатига, мутахассиснинг малакасига ва организмнинг ўзига хос хусусиятларига боғлиқ. Нотўғри озиқланиш ва ёмон гигиена, шунингдек заиф иммунитет бўлганда касаллик бир муддатдан кейин яна қайталаниши мумкин.

Замонавий даволаш усуллари

Кариесни даволашда замонавий ёндашувлар — янги усуллардан бири кимёвий-механик усул ҳисобланади. Бу усул зарарланган тиш соҳасига махсус воситалар қўйиш ва кейин тишнинг зарарланган қисмини олиб ташлаш ва пломбалашдан иборат. Ушбу усулнинг афзалликлари — оғриқсиз кечиши ва чуқур арралашнинг ҳожати йўқлиги.

Патологик тўқима шунингдек кучли ҳаво ёки сув пуркаш натижасида, махсус кукунлар қўллаган ҳолда олиб ташланиши мумкин. Аммо бу усул фақат кариеснинг дастлабки босқичларида самарали бўлади. Зарарланган жойлар лазер билан олиб ташланиши ҳам мумкин. У таъсирланган тўқималарни танийди ва буғлантириб юборади. Бундай замонавий усуллар албатта кўп ноқулайлик туғдирмайди ва оғриқсиз кечади, аммо бундай муолажалар беморга анча қимматга тушиши мумкин.

Кариесни олдини олиш

Тишларни кариесдан ҳимоя қилиш учун, тишни юваётганда уларни супурувчи ҳаракатлар билан тозалаш керак. Ушбу муолажа бўйича ҳаракатлар камида 3-5 дақиқа бўлиши керак. Тилни тозалашни ҳам унутманг. Овқатлангандан кейин албатта тишларингизни тозаланг. Озиқланиш ҳам кариес ривожланишига таъсир қилади. Ширин ёки жуда нордон (яшил олма, лимон) истеъмол қилганингиздан кейин бироз сув ичинг ва оғзингизни яхшилаб чайқаб ташланг. Калций ва фторга бой бўган мева ва сабзавотлар истеъмол қилинг, шунингдек витамин C ва Д га ҳам еътибор қаратинг. Хом сабзи тишлари соғлиғига айниқса фойдали таъсир кўрсатади.

Ҳар олти ойда бир марта тиш шифокорига ташриф буюриб туриш керак, шунда кариесни дастлабки босқичда аниқлаш ва унинг ривожланишининг олдини олиш мумкин бўлади. Зеро кариес нафақат тиш юзасида, балки бемор кўра олмайдиган тиш соҳаларида бўлиши ҳам мумкин.

 

(Visited 3 012 times, 1 visits today)
Rate article
DAVOLASH
Add a comment
error: Content is protected !!