Spermatozoidlarning harakatchanligi va bepushtlik
Umumiy ta’rifda bepushtlikdan shubha qilinganda mutaxassis ko’rigidan o’tish uchun kutiladigan muddat 1 yil bo’lishi ko’rsatilgan bo’lsa-da, agar ayollar 35 yoshdan 40 yoshgacha bo’lsa, 6 oy davomida homiladorlik sodir bo’lmasa, mutaxassislarga murojaat qilish kerak. Bizning sohamiz andrologiya bo’lib, bizning asosiy e’tiborimiz erkaklar bepushtligi bo’lganligi sababli, men ushbu maqolada sperma harakatchanligi va bepushtlik haqida ma’lumot beraman. Lekin birinchi navbatda, sperma harakati tushunchasiga to’xtalib o’tmoqchiman.
Sperma harakatchanligi nima va u nima uchun muhim?
Spermatozoidlarning harakatchanligi spermatozoidlarning tuxumga etib borishi va urug’lanish sodir bo’lishi uchun eng muhim mezonlardan biridir. Agar sperma ayollarning reproduktiv tizimidan o’tish uchun harakatchanlikka ega bo’lmasa, tuxum va sperma hujayralarining birlashishi jismonan mumkin emas. Shu nuqtai nazardan yondashilganda aytishim mumkinki, sperma harakatining ideal mezonlarga javob bermasligi erkaklar bepushtligining sabablaridan biri bo’lishi mumkin.
Spermatozoidlarning harakatchanligi tushunchasi sof harakatchanlikka tushirilishi mumkin bo’lgan hodisa emas. Ba’zi sperma juda qattiq aylanalarda harakatlanishi yoki joyida tebranishi mumkin va ularni harakatchan deb hisoblash mumkin. Shuning uchun, bu harakatchanlik homiladorlik uchun ideal bo’lishi uchun, boshqacha aytganda, sperma qin kanalidan o’tib, tuxum tomon harakatlanishi uchun turli mezonlar kerak. Spermatozoidning tuxumni urug’lantirishi uchun u bachadon bo’yni shilliq qavati orqali soniyasiga kamida 25 mikrometr tezlikda harakatlanishi kerak. Tuxumga erishish uchun bu harakat to’g’ri chiziqda yoki katta doiralarni chizish shaklida bo’lishi muhimdir. Boshqacha qilib aytadigan bo’lsak, bepushtlik haqida gap ketganda, spermatozoidlarning harakatchanligi, shuningdek, bu harakatning xususiyatlarini hisobga olish kerak.
Sperma harakatchanligi va bepushtlik
Sperma sifati erkaklar bepushtligida juda muhim o’zgaruvchidir. Ma’lumki, spermatozoidlar soni, sperma shakli va spermatozoidning oldinga siljishi kabi sperma sifatini belgilovchi omillar orasida erkaklar bepushtligining eng ko’p uchraydigan sababi sperma sonining kamligidir. Biroq, past sperma harakatchanligi sperma soni kabi muhim o’zgaruvchan bo’lishi mumkin. Bir oz eslatib o’tamiz, spermatozoidlar soni kam bo’lgan erkaklarda sperma harakati ham past bo’ladi!
Spermatozoidlarning kam harakatlanishiga olib kelishi mumkin bo’lgan turli sabablarni aytib o’tish mumkin. Ma’lumki, moyaklar va ularning funktsiyalariga zarar etkazishi mumkin bo’lgan infektsiyalar, moyaklardagi jarrohlik aralashuvlar, tug’ma anomaliyalar, o’z vaqtida davolanmagan moyak muammosi va travmalar sperma harakatchanligini pasayishiga olib kelishi mumkin. Bu barcha sharoitlardan tashqari, uzoq muddatli anabolik steroidlarni qo’llash va skrotumdagi varikoz tomirlari, ya’ni varikosel kasalligi ham sperma harakatiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkinligi haqida dalillar mavjud.
Spermatozoidlarning past harakatchanligini spermiogramma deb ataladigan spermani tahlil qilish orqali aniqlash mumkin. To’g’ri tashxis qo’yish uchun kamida ikki hafta oralig’ida ikkita alohida spermiogramma o’tkazilishi kerak. Agar sperma namunalarini tekshirish natijasida harakatchan sperma darajasi 40-50% dan past ekanligi aniqlansa, urolog va andrologiya mutaxassislari sperma harakatchanligini oshirish uchun shaxsiy davolash rejalarini tuzadilar. Spermatozoidlarning harakatchanligini baholashda spermani tahlil qilishdan tashqari, follikulani ogohlantiruvchi gormon, luteinlashtiruvchi gormon, estradiol, umumiy erkak gormoni, prolaktin va qalqonsimon stimulyator gormoni darajasini baholash kerak bo’lishi mumkin. Bundan tashqari, moyaklarning holatini baholash uchun skrotal rangli Doppler ultratovush tekshiruvi talab qilinadi.
O’tkazilgan testlar natijasida spermatozoidlarning kam harakatlanish sabablari aniqlanadi, so’ngra sababga ko’ra davolash rejasi tuziladi. Spermatozoidlarning harakatchanligi turmush tarzini o’zgartirish, dori-darmonlar va mikrojarrohlik va varikosel jarrohligi tufayli ideal darajaga ko’tarilishi mumkin bo’lsa-da, agar varikosel tashxisi qo’yilgan bo’lsa, farzand ko’rishni istagan juftliklar haqida gap ketganda, faqat erkaklarga e’tibor qaratish afzal strategiya emas. Maqsad, ayolning yoshi va umumiy salomatlik holati kabi o’zgaruvchilarga mos ravishda, farzand ko’rish uchun er-xotinlar uchun eng to’g’ri davolanishni rejalashtirish bo’lishi kerak.