Sistit
Sistit – siydik pufagining yallig’lanishi. Mustaqil ravishda yoki boshqa kasalliklarning asoratlari sifatida yuzaga keladigan keng tarqalgan urologik kasallik: prostata adenomasi, uretraning torayishi, toshlar va begona jismlar, neoplazmalar va siydik pufagining shikastlanishi.
Sistit jarohatlar va orqa miya kasalliklari bilan namoyon bo’ladi va ayollarda homiladorlik, menopauza va hayz ko’rish, jinsiy a’zolarning yallig’lanish kasalliklari bilan birga keladi. Sistit ko’pincha infektsiyaning siydik pufagi bo’shlig’iga ko’tarilish, tushuvchi, gematogen va limfogen yo’llar bilan kirishi natijasida rivojlanadi: siydik pufagiga ma’lum kimyoviy moddalarning kirib borishi tufayli; qo’shni organlardan siydik pufagining bo’shlig’iga ochilgan xo’ppozlar; instrumental manipulyatsiyalar paytida. Gipotermiya (ayniqsa, tos bo’shlig’i sohasi), ich qotishi, tos tomirlarida tiqilishi va boshqalar sistitning rivojlanishiga yordam beradi.
Sistitning eng keng tarqalgan qo’zg’atuvchisi:
- parazitlar,
- stafilokokklar,
- streptokokklar.
So’nggi yillarda patogen bakteriyalarning yangi shakllari aniqlandi:
- mikoplazma,
- xlamidiya,
- viruslar
- gardnerella va boshqalar.
Sistit o’tkir yoki surunkali bo’lishi mumkin.
Alomatlar
O’tkir sistit siyish paytida o’tkir og’riq, tez-tez ko’payishi va siydikning loyqalanishi (yiring tufayli) bilan tavsiflanadi. Siydikda qon bo’lishi mumkin. Surunkali sistitda bu alomatlar asosiy va ikkilamchi bo’lishi mumkin. Ikkilamchi sistit boshqa kasalliklarni (prostata adenomasi, toshlar, o’smalar, siydik pufagidagi begona jismlar, siydik yo’llarining torayishi, homiladorlik va boshqalar) murakkablashtiradi. Bunday sistit tez-tez takrorlanadi va surunkali holga keladi. Yuqumli va yuqumli bo’lmagan sistit (kimyoviy, termal, toksik, ozuqaviy, neyrogen nurlanish) mavjud.
Diagnostika.
O’tkir sistitni tashxislash qiyin emas. Siydikni mikrob tarkibi (mikroflora) uchun madaniyatlash va uning antibiotiklarga sezgirligini aniqlash kerak. Surunkali sistit maxsus urologik tekshiruvni, birinchi navbatda sistoskopiyani (quviq bo’shlig’ini maxsus optik qurilma – sistoskop bilan tekshirish) talab qiladi.
Davolash.
Tos a’zolarini bezovta qiladigan va qon oqimiga olib keladigan oziq-ovqat mahsulotlari, ich qotishi (alkogolli ichimliklar, achchiq idishlar) dietadan chiqarib tashlanadi.
Birinchi kunlarda o’tkir sistit uchun issiq xonada yotoqda dam olish, ichak faoliyatini normallashtirish, jinsiy dam olish, ko’p suyuqlik ichish, siydik haydovchi o’tlardan qaynatish tavsiya etiladi. Siz isitish yostiqchalari, issiq o’tirish vannalari, mikroklizmalardan foydalanishingiz mumkin.
Shifokor buyurganidek, antibiotiklar, sulfa preparatlari va og’riq qoldiruvchi vositalar, shu jumladan rektal shamlar shaklida qo’llaniladi.
Surunkali sistit bo’lsa, qo’shimcha ravishda o’rnatish (qisqa vaqt davomida qovuqqa dorivor moddalarni kiritish) va qovuqni maxsus antiseptik eritmalar bilan yuvish mumkin. Ikkilamchi sistitni keltirib chiqargan sababni bartaraf etish va uning kursini saqlab qolish zarur.
Oldini olish.
Sistitning oldini olish uni keltirib chiqargan kasalliklarni o’z vaqtida aniqlash va davolash, moyil omillarni bartaraf etish, tashqi jinsiy a’zolar hududida (ayniqsa ayollarda) tozalikni saqlash va tanadagi yiringli o’choqlarni tozalashdan iborat. O’tkir sistit uchun prognoz qulay, surunkali ikkilamchi sistit uchun bu asosiy kasallikka, uni o’z vaqtida aniqlash va davolashga, shuningdek siydik pufagi disfunktsiyasi darajasiga bog’liq bo’ladi.
Material muallifi: Nikulinskaya Gevorkyan klinikasining urologi N.K.