Sifilis – bu Treponema pallidum spiroketlari keltirib chiqaradigan tizimli jinsiy yo’l bilan yuqadigan kasallik. Kasallik teri, shilliq pardalar, ko’zlar, yurak, jigar, miya, bo’g’imlar, suyaklar va asab tizimining shikastlanishi bilan bosqichlarning ketma-ket o’zgarishi bilan tavsiflanadi.
JSST statistik ma’lumotlariga ko’ra, 2016 yilda dunyo bo’ylab 15-49 yoshdagi erkaklar va ayollar o’rtasida 6,3 million sifilis holati qayd etilgan. Birlamchi va ikkilamchi sifilisning eng yuqori darajasi 20-29 yoshdagi erkaklarda.
Sifilis rivojlanayotgan mamlakatlarda endemik bo’lib, ayniqsa tibbiy yordam olish imkoniyati cheklangan odamlar orasida keng tarqalgan. Albatta, jinsiy aloqada jinsiy aloqa infektsiyani yuqtirishda muhim rol o’ynaydi, sifilis ko’pincha bir nechta sheriklari bo’lgan odamlarda uchraydi. Sifilis OIV infektsiyasi bilan chambarchas bog’liq bo’lib, yuqtirgan odamda OIV bilan kasallanish xavfi 2-5 baravar ortadi.
Sabablari
Sifilisni Treponema pallidum bakteriyasi keltirib chiqaradi. INFEKTSION jinsiy yo’l bilan (shu jumladan vaginal, anal va og’iz jinsiy aloqa) shilliq pardalar yoki teri orqali bemorning birlamchi shikastlanishi (shankr) bilan aloqa qilganda yuqadi. Chankrlar og’riqsiz va shuning uchun ko’pincha ko’rinmaydi, ular lablar, og’iz bo’shlig’i shilliq pardalarida, shuningdek erkaklarda jinsiy olatni, anus, to’g’ri ichakda yoki ayollarda vulva, bachadon bo’yni, to’g’ri ichak va perineumda paydo bo’lishi mumkin. Sifilisning jinsiy bo’lmagan yuqish yo’li – bu toshma bilan teri bilan aloqa qilish (u kasallikning keyingi bosqichlarida paydo bo’ladi) yoki transplasental (onadan homilaga).
Sifilis kiyim yoki idishlar orqali yuqmaydi, kasal odam bilan bir xil hojatxona yoki hammomdan foydalanganda, shuningdek, infektsiya tashuvchisi bo’lgan suzish havzalarida yoki jakuzilarda yuqtirilishi mumkin emas.
Sifilis qo’zg’atuvchisi sifatida pallidum Treponema 1905 yilda nemis olimlari tomonidan aniqlangan va bir yildan so’ng infektsiyani aniqlash uchun test ishlab chiqilgan. Treponema pallidum genomining ketma-ketligi 1998 yilda amalga oshirilgan.
Sifilisning belgilari va bosqichlari
Sifilis belgilari bosqichga qarab farq qiladi. Ammo ular har doim ham bir xil tartibda, turli bosqichlarda bir-birini «bir-biriga yopishib» keta olmaydi.
Birinchi bosqichda (birlamchi sifiliz) kasallik og’riqsiz yara (shankr) shaklida namoyon bo’ladi. Odatda Treponema pallidum bakteriyasi kirib kelgan joyda, infektsiyadan taxminan uch hafta o’tgach sodir bo’ladi. Ba’zida bir nechta shankrlar bo’lishi mumkin. Shankr 3-12 hafta ichida tuzalib ketadi.
Agar sifilis davolanmasa, ikkinchi bosqich (ikkilamchi sifilis) rivojlanadi. Shankr tuzalganidan keyin bir necha hafta o’tgach, teri toshmasi paydo bo’ladi: u torsodan boshlanadi va keyin butun tanani, hatto qo’llarning kaftlarini va oyoq tagini qoplaydi. Toshma qichima emas, lekin og’izda yoki jinsiy a’zolarda yaralar paydo bo’lishiga olib kelishi mumkin. Ba’zida bu alomatlarga grippga o’xshash alomatlar qo’shiladi – mushak og’rig’i, tomoq og’rig’i, shishgan limfa tugunlari, isitma. Kasallikning bu belgilari bir necha haftadan so’ng yo’qolishi yoki yil davomida vaqti-vaqti bilan kelib turishi mumkin.
Ikkilamchi shakldan boshlab, davolanmasdan, sifilis yashirin (latent) bosqichga o’tadi, kasallikning belgilari va alomatlari yo’q. Bu juda uzoq davom etadi, alomatlar umuman qaytmasligi yoki kasallik uchinchi bosqichga o’tishi mumkin.
Uchinchi darajali sifilis davolanmasdan yuqtirganlarning taxminan 15-30 foizida uchraydi va kasallik ko’zlar, yurak, jigar, miya, qon tomirlari, asab tizimi, bo’g’imlar va suyaklarga ta’sir qilishi mumkin. Miya, asab tizimi va ko’zlarning shikastlanishi har qanday bosqichda (neyrosifilis) sodir bo’lishi mumkin. Neyrosifilis tashxisi qo’yilgan bosqichga, odam qanchalik tez davolanganiga va kasallikning qanday rivojlanishiga (asemptomatik yoki simptomlar bilan birga) qarab prognoz farq qilishi mumkin.
Tug’ma sifilis Treponema pallidum bilan kasallangan ayollarda tug’ilgan bolalarda uchraydi. INFEKTSION transplasental yoki bolaning tug’ilish kanali orqali o’tishi paytida sodir bo’ladi. Ushbu yangi tug’ilgan chaqaloqlarning aksariyatida hech qanday alomat yo’q, ba’zi hollarda qo’llarning kaftlarida va oyoq tagida toshma paydo bo’ladi. Konjenital sifilis, shuningdek, keratit, tug’ma karlik, tish gipoplaziyasi va egar burun deformatsiyasi kabi belgilar bilan tavsiflanadi.
Sifilisning asoratlari quyidagilardan iborat: gummalar – kichik yumshoq o’smalar, ularni qaytarib bo’lmaydigan tarzda yo’q qila oladigan to’qimalarda tugunlar; nevrologik alomatlar va sharoitlar ( bosh og’rig’i , ko’rishning buzilishi, shu jumladan qaytarib bo’lmaydigan yo’qotish, meningit, eshitish qobiliyatini yo’qotish , insult , og’riq va harorat sezgirligini yo’qotish, siydik o’g’irlab ketish, erektil disfunktsiya , demans); yurak klapanlarining shikastlanishi, aorta anevrizmasi; homilador ayollarda – abort qilish, erta tug’ilish, o’lik tug’ilish va tug’ilgandan keyin tez orada o’lim xavfi ortishi.
Diagnostika
Tashxis to’plangan kasallik tarixi, kasallik belgilari asosida belgilanadi va qonning laboratoriya tekshiruvlari (serodiagnoz – sifilis qo’zg’atuvchisiga antikorlarni aniqlash, PCR diagnostikasi) yoki miya omurilik suyuqligi (agar asoratlarga shubha bo’lsa) bilan tasdiqlanadi. asab tizimidan).
Erta bosqichda aniqlangan sifilisni penitsillin antibiotiklari bilan muvaffaqiyatli davolash mumkin. Bundan tashqari, kasallikning barcha bosqichlarida terapiyaning afzal ko’rilgan tanlovidir. Agar penitsillinga yuqori sezuvchanlik reaktsiyasi (allergiya) yuzaga kelsa, bemorga boshqa antibiotik buyurilishi yoki penitsillinga desensibilizatsiya qilinishi mumkin (dozani bosqichma-bosqich oshirish bilan preparatning oz miqdorini yuborish, preparatni allergiyasiz toqat qilishga yordam beradigan vaqtinchalik chora. reaktsiya).
Birlamchi, ikkilamchi yoki erta bosqichda yashirin sifilisni davolash sxemasi o’xshash – penitsillinning bir martalik in’ektsiyasi. Agar bemor 1 yildan ortiq vaqt davomida kasal bo’lsa, antibiotikning qo’shimcha dozalari talab qilinishi mumkin. Homilador ayollar uchun penitsillin ham tavsiya etilgan yagona davolash usuli hisoblanadi. Onalik terapiyasi yangi tug’ilgan chaqaloqni konjenital sifiliz uchun skriningni istisno qilmaydi, ijobiy natija bo’lsa, antibiotik bilan davolash amalga oshiriladi.
Bemorga vaqti-vaqti bilan qon tekshiruvi va shifokor tomonidan tekshiruvdan o’tish tavsiya etiladi. Davolanish tugagunga qadar va laboratoriya qon tekshiruvi natijalari salbiy bo’lgunga qadar yangi hamkorlar bilan jinsiy aloqa qilishdan qochish kerak. Bemor, shuningdek, so’nggi 3-12 oy ichida yaqin aloqada bo’lgan barcha jinsiy sheriklarini kasalligi haqida xabardor qilishi va ularni skriningdan o’tishlarini so’rashi kerak. Bundan tashqari, siz OIV infektsiyasi uchun testdan o’tishingiz kerak.
Adabiyotlar ro’yxati
- MedlinePlus, Milliy tibbiyot kutubxonasi: Sifilis // https://medlineplus.gov/syphilis.html
- Amerika akusherlik va ginekologlar kolleji: xlamidiya, gonoreya va sifiliz // https://www.acog.org/womens-health/faqs/chlamydia-gonorrhea-and-syphilis
- Milliy nevrologik kasalliklar va insult instituti: Neyrosifilis // https://www.ninds.nih.gov/health-information/disorders/neurosyphilis
- Mayo Tibbiy ta’lim va tadqiqotlar jamg’armasi: Sifilis // https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/syphilis/symptoms-causes/syc-20351756
- Milliy tibbiyot kutubxonasi: Sifilis // https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534780/