ГЕМОРРОЙ КАЕРДАН ПАЙДО БЎЛАДИ
ГЕМОРРОЙ КАЕРДАН ПАЙДО БЎЛАДИ Орқа тешикка жавобгарлик каттадир. Биринчидан, нажас ҳамда газлар чиқариш қобилияти сабабли ва у тарбияли инсоннинг белгиларидан бири саналади. Тўғри, орқа тешикда бунга кучланишларсиз эришилади.
Иккинчидан, чуқур қониқиш ҳисси билан буни амалга ошириш керак. Буяхши саломатликнинг муҳим кўрсаткичидир.
Тананинг барча табиий тешиклари каби орқа тешикҳам мураккаб тузилган. Мушаклар тизимидан ташқари ундан чиқишда геморроидал боғламалар дебаталувчи вена қон томирлари мажмуасибор. Геморроидал боғламалар орқа тешикнинг таркибий қисми саналади.
Геморроидал боғламалар тайинланишини сув қувурида резина қопламанинг аҳа- мияти билан ишончли ишлаши осон таъминланади. Шу каби аниқ созланган геморроидал боғламалар йўғон ичакни бошқариш имконини беради. Соғлом инсонга табиатга ўз қарзини қайтариш ҳамда ичаклар енгил ишлашини таъминлаш учун суткада бир неча дақиқа етади.
Доимо учта геморроидал боғламалар мавжуд бўлади: иккитаси ўнг деворда жойлашган, биттаси чапда. Геморроидал боғламалар ғовакли тўқималардан иборат.
Кавакли тўқималар кичик вена қон томирлари – артериол ҳамда венул боғламалари билан шаклланган бўлади. Агар қон оққанидан кўп келса, боғламалар ҳажми катталашади. Қон айланиш мувозанати тикланганда тўқималар ҳажми одатий бўлади.
Геморроидал боғламалар орқа тешикнинг таянч механизмининг таркибий қисми ўз хусусиятига кўра мустаҳкамловчи қурилмани шакллантиради.
Тўғри ичакда ахлат ҳамда газлар тўпланади, геморроидал боғламалар ёнади ва анча эластик бўлади. Ичаклар бўшатилгандан сўнг улар ўзининг одатий ҳолатига қайтади. Орқа тешикни сиқувчи мушак тизими билан ўзаро муносабатга киришиб геморроидал боғламалар тўғри ичакда газ ва бошқа моддалар тўпланиши ҳамда ташқарига чиқишини назорат қилиш
имконини беради. Расмга мурожаат қиламиз. Кунгурадор линияга эътибор қилинг.
Орқа тешикнинг ички бўлими шиллиқ парда билан, ташқиси эса тери билан қопланган бўлади. Юқори линияда жойлашган геморроидал боғламалар қисми ички геморроидал боғлама, қуйиси эса ташқи боғлама деб аталади.
Мос равишда ички геморроидал боғламалар шиллиқ парда ҳамда ичак деворларининг мушак қатлами ўртасидаги жойда,
ташқилари эса тери қопламаларида жойлашади (анодерма). Бу ҳолат шиллиқ парда оғриқни сезмаган, орқа тешик териси эса
сезган вазиятларда муҳим саналади.
Ички геморроидал богламалар ҳар бир бўшатганда ташқарига чиқмайди, улар кўтариб турувчи аппарат билан ингичка эластик
толадан иборат тизимни сақлайди.
Богламаларнинг юқори ёни ичак деворлари мушак қатлами толалари билан сақланади. Боғламаларнинг пастки ёни орқа тешик
мушак толалари ҳамда тўқималарни бирлаштирувчи тола ҳалқа кўринишли боғламаларни бирлаштиришга таянади. Махсус адабиётларда улар уни тавсифлаган француз шифокори шарафига Паркс боғичи деб аталади. Геморроидал боғламаларни сақлашдаги асосий ролни айнан у ўйнайди.
Ички геморроидал боғламалар Паркс боғламасида ётади. Умид қиламизки, орқа тешик анча мураккаб аъзо эканлигига китобхонни ишонтира олдик.
Бу механизмлардан бири анча тартибсиз бўлса, ҳаловатсизлик сабаби бўлади. Геморрой — бу геморроидал боғламалар ўзгаришига олиб келувчи касаллик.
ГЕМОРРОЙДА НИМА СОДИР БУЛАДИ
Замонавий тасаввурларга кўра геморроидал касалликлар асосида иккита параллел кечувчи жараён ётади.
Узелдаги геморроидал боғламаларнинг ўзгариши кавакли тўқималар эгилувчанлиги кагдайиши билан бошланади. Томирлар кенгаяди, анча мустаҳкам бўлади. Шунинг учун ички геморроидал боғламалар ҳажми катталашади ҳамда энг эрта белгилардан бири – тўлиқ бўлмаган бўшатиш ҳисси саналади.
Иккита жараён бир вақтда ҳамда параллел содир бўлади. Боғламалар ҳажмидаги катталашиш ичак деворларининг доимий қисқариши билан кечади. Кўтариб турувчи аппаратнинг интизомсизлиги содир бўлади. Техник тил билан айтганда, люфт ичакни катталаштиради ҳамда ўзгартиради.
Қаттиқ ҳамда қуруқ ахлатни ташқарига чиқариш учун катта куч талаб қилинади. Шунинг учун кўтариб турувчи аппарат тез ишдан чиқиши мумкин.
БЕЛГИЛАР ЙЎҚ, УЗЕЛЛАР ЙЎҚ
Давом этамиз. Ўзингизни сойдаги ёки тошқин дарёдаги сув бурилишида тасаввур қилинг. Қуйидаги мақолни эсланг: «Сувда қуруқ тош оқмайди». Тог жилгаларидаги сув тошли жойлардан ҳаракатланади.
Ҳажми катталашган кўтариб турувчи аппарат толаси эластиклиги ҳамда мустаҳкамлиги қисқариши ҳисобидан анал валик лар
ташқарига кўчади ҳамда ташқарига чиқиш бошланади.
Тутиб турувчи аппаратнинг бузилиши босқичма-босқич содир бўлади. Узелларнинг чиқиш ифодасига боғлиқ ҳолда геморройнинг тўртта босқичи ажратилади.
Биринчи босқичда геморроидал узеллар ҳали
чиқмаган бўлади. Ноқулайлик, қичима, шилимшиқ ажралиши, қориндаги даврий оғриқлар пайдо бўлади. Одатий турмуш
тарзи ҳали бузилмайди.
Учинчи босқичда геморроидал узеллар исталган жисмоний юкламадан чиқади. Уларни фақатгина қўл билан тўғрилаш мумкин. Белгилар доимий бўлади. Мунтазам қон кетиши баъзан камқонликка олиб келади. Даврий равишда шилимшиқ ажралиши сабабли қопламалардан фойдаланишга тўғри келади.
Тўртинчи босқичда геморроидал узеллар орқа тешикни сақлашга қодир бўлмайди ҳамда тўғрилашдан сўнг дарҳол чиқиб
кетади. Касалликнинг қолган белгилари кам бошқариладиган хусусиятга эга бўлади.
Қўшимча қилиш керакки, узеллар чиқиши ўсиб борганда геморрой белгилари – қичима, оғриқлар,
қон кетиши, орқа тешикдан бошқа ноодатий ажратмалар келиши кучайиб боради.Бу геморроидал тўлқималар ҳамда тўғри ичакдаги кўтариб Расм. 8. Тўртинчи турувчи аппарат ўзбосқичдаги геморрой гаришлари билан тушунтирилиб, орқа тешикда яллиғланиш жараёнлари ва сфинк терлар ишининг мувозанати бузилиши ривожланади.
Анал валиклар ўзгариши геморройнинг бошқа белгиларини ҳам чақиради: қичима, оғриқлар, қон кетиши.
Юқорида келтирилган ноқулайликлар тўғрисида батафсил ҳикоя қилишга бемор томонидан ёндашиш мумкин.
Илмий нуқтаи назардан бу симптомлар геморрой билан тушунтирилади:
• проктит;
• шиллиқ парда ҳамда капилляр тармоқлар дистрофияси; анус ҳамда чов мушаклари дисфункцияси. Махсус луғатларда муаллифлар бадиий мақсадларда ифода қиладилар. Аммо китобхон миясида бундай атамаларсиз геморрой тўғрисида тушунарли ҳолат шаклланган.
ПРОКТИТ
Тиббий атамашуносликдаги «…ит» билан тугайдиган сўзлар яллиғланиш жараёнла- рини билдиради.
Гастрит – ошқозон яллиғланиши; фарингит – томоқ яллиғланиши; отит – ўрта қулоқ яллиғланиши; простатит – простата бези яллиғланиши ва ҳоказо.
«Проктос (прокт)» грек тилида – «тўғри ичак» маъносини англатади. Шунинг учун проктит сўзи – тўғри ичакнинг яллиғланиши деб таржима қилинади. Проктитда энг аввало тўғри ичакнинг шиллиқ пардаси яллиғланади. Шиллиқ парда яллиғланганда оқиб кетиш, намланиш ҳамда ташқи таъсирларга сезувчанлик содир бўлади.
ДИСТРОФИЯ
«Дис» қўшимчаси тиббиёт атамашунослигида “нотўғри, бузилган” маъноларини билдиради.
«Трофос» грекчадан таржима қилинганда – овқатланиш дегани.
Дистрофия, шундай қилиб, бу – бузилган озиқланиш. Бунда тўқималар нотўғри озиқланганда ингичка ҳамда мўрт бўлиб
қолади. Дистрофиянинг бу кўриниши атрофия деб аталади.
Аммо баъзан озиқланишнинг бузилиши тўқималарни қалин ҳамда дағал қилиши мумкин. Бундай бузилиш гипертрофия деб аталади. Гипертрофияга учраган тўқималар ташқи ҳолат ўзгаришларига кам барқарор бўлади.
Қалинлик мустаҳкамликни англатмайди. Буни пўлат ҳамда чўян билан таққослаш мумкин. Пўлат юмшоқ, аммо зарбага чидамли.
Чўян қаттиқ, аммо анча мўрт.
Исталган шаклдаги дистрофия организмни нозик қилиб қўяди. Тўқималар бунда одатий юкламаларда ҳам дарров шикастланади.
Шиллиқ парда ҳамда анодерма дистрофияси билан қичима, ачичиш ва геморройнинг бошқа белгилари боғлиқ бўлади.