Ревматизм касаллиги – уй шароитида даволаса буладими? даволаш олдини олиш, асоратланиши

Ревматизм касаллиги: аломатлари, ташхислаш, даволаш усуллари, олдини олиш, асоратланиши

 

Ревматизм — бу танадаги барча тўқималарнинг тизимли яллиғланиши, асосан юрак қобиғида локализацияланади. Айниқса, организмдаги юрак, бўғим ва тери ости бириктирувчи тўқималари касалланишга мойил бўлади. Ревматизмни одамлар орасида тез-тез учраб турадиган оддий ангина келтириб чиқариши мумкин. Тонзиллит ўзи ўткир шаклда, иситма, бош оғриғи билан кечсада, ревматик иситмада яллиғланиш сурункали юрак клапани шикастланишига олиб келади, бу еса ўткир касалликдан кўп йиллар ўтиб ногиронлик ёки ўлимга олиб келиши мумкин.

Одатда ревматизм 5 ёшдан 15 ёшгача бўлган болаларга таъсир қилади, аммо катталар ҳам касал бўлиб қолиши мумкин. Ревматизмнинг дастлабки аломатлари кўпинча ангинадан 1-5 ҳафта ўтгач пайдо бўла бошлайди. Ревматик ҳужумлар одатда уч ой давом етади, жуда камдан-кам ҳолларда улар олти ойдан кўпроқ.

Ревматизм: ривожланиш сабаблари ва омиллари

Ҳозирги кунда ревматизм ривожланишининг учта асосий сабаби ажратилади:

  • Бошдан ўтказилган касалликлар. Касалликнинг ривожланишига А гуруҳ стрептококклари таъсир кўрсатади. Агар киши А гуруҳи стрептококклари инфекцион касалликлари билан бир неча марта ҳасталанган бўлса, патологик жараён ривожланиши еҳтимоли мавжуд бўлади, натижада еса ревматизм юзага келиши мумкин. Бироқ, беморда стрептококкнинг қай серологик кичик гуруҳи қайқ қилинганлиги муҳим аҳамиятга ега. Баъзи ҳолларда гемолитик А гуруҳ стрептококк билан бир марта касаллангандан кейин ҳам ревматизм ривожланиши мумкин. Айниқса, агар бемор, масалан, ЎРВИбилан касалланган бўлса ва тегишли даволаш чораларини кўрмаётган бўлса, ревматик шикастланишлар ривожланиши хавфи ортади.
  • АллергияАллергик реакцияҳам бевосита стрептококкнинг ўзи томонидан, ҳам у ажратадиган моддалар (токсинлар ва фермент оқсиллар) туфайли содир бўлиши мумкин. Токсинлар қон оқимига кириб, бутун тана бўйлаб тарқалганлиги учун, иммунитет жавоби ҳам тизимли бўлиши керак. Аммо, бундай иммунитет жавоби натижасида кўпроқ юрак ва бўғимларга зарар йетади. Ревматизмнинг сурункали шакли стрептококк инфекцияси билан боғлиқ емаслигини еътиборга олиш керак. Сурункали ревматизмда қонда стрептококкларга қарши антитаналар аниқланмайди.
  • Ирсий мойиллик. Бирдан айтиб ўтиш керак, ревматизм наслдан-наслга узатилмайди. Бироқ, стрептококк билан касалланганда ревматизм ривожланишига бўлган юқори мойиллик насл суриши мумкин.

Касалликнинг турлари: ревматизмни таснифлаш

Кечиш табиати бўйича ревматизм ўткир ва сурункали шаклда бўлади:

  • Ўткир ревматизм. Ревматизмнинг бу шакли 20 ёшгача бўлган одамларда учрайди. Ревматизм ўткир шаклининг қўзғатувчи агенти стрептококкдир. Ревматизм бошдан кечирилган юқори нафас йўллари инфекцияси билан бирлашса, аломатларнинг кечикиши (одатда 14-21 кунларда) қайд қилинади. Ўткир ревматизмнинг ўзига хос хусусияти унинг ривожланиш тезлигидир. Дастлаб, беморларни шамоллаш ва гриппдаги каби умумий интоксикация аломатлари безовта қилади. Айнан шу аломатларнинг ўхшашлиги бу касалликни дарҳол аниқлашга имкон бермайди. Бир мунча вақт ўтгач кардит, полиартрит, тери устида тошмалар, баъзан тери тугунлари каби ўзига хос аломатлар сезила бошлайди. Касалликнинг ўткир даври уч ойгача давом етади. Айрим ҳолларда ўткир ревматизм 6 ойгача давом етади.
  • Сурункали ревматизм. Ревматизмнинг сурункали шаклига келсак, у тез-тез қайталаниши билан характерланади, ҳатто бемор ўз вақтида тегишли даволашни олиб борса ҳам. Айниқса, сурункали ревматизмнинг кучайиши куз-қиш мавсумида тез-тез содир бўлади, чунки совуқ жиддий қўзғатувчи омил ҳисобланади. Бундан ташқари, намлик юқори бўлган жойларда узоқ муддат туриш (ёки яшаш) касалликнинг кучайишига ёрдам беради. Қоидага кўра, сурункали ревматизмнинг хуружи йилига бир неча марта содир бўлади.

Сурункали ревматизм йетарлича оғир шаклда кечиб, беморнинг ҳаёт сифатини сезиларли даражада камайтиради. Беморни бўғимлардаги азобли оғриқ, шунингдек юрак соҳасидаги оғриқлар безовта қилади.

Қай аъзо шикастланганлигига қараб, ревматизм қуйидаги турларга бўлинади:

  • Ревматизмнинг юрак шакли. Касалликнинг бу шаклида юрак мушаклари таъсирланади. Бундай ҳолатда беморлардаги оғриқлар бир-биридан фарқ қилади: кимдадир яққол оғриқ, бошқаларда еса мўтадил оғриқ қайқ қилинади. Дастлабки босқичларда ревматизмнинг юрак шакли деярли намоён бўлмайди ва фақат муайян инструментал тадқиқотлар, масалан, ЕКГ ёрдамида аниқланади. Касалликнинг сўнгги босқичларида оғир юрак шикастланиши ва ўткир юрак йетишмовчилигиривожланади, бу юрак мушакининг қисқарувчи қобилиятининг пасайишига олиб келади.
  • Ревматизмнинг бўғим шакли. Ревматизмнинг бўғимли (артикуляр) шаклида фақат бўғимлар ёки юрак билан бўғимлар шикастланиши мумкин. Одатда, ревматизмнинг бўғим шакли катта бўғимларга таъсир қилади ва охирги босқичларда патологик жараён кичик бўғимларни ҳам қамраб олади. Секин-аста бўғим халтачаси ва тоғайларнинг шикастланиши рўй беради. Кучли оғриқ туфайли, бемор шикастланган бўғимни ҳаракатлантириши қийинлашади. Бўғим ревматизмининг ўткир шаклида ёки хуруж даврида тана ҳарорати 39 °C га қадар кўтарилиши мумкин.
  • Ревматизмнинг неврологик шакли. Асаб тизимининг ревматик шикастланиши бўғим ва юрак шикастланишидан кўра камроқ учрайди. Ревматизмнинг неврологик шаклида ҳаракатланиш учун жавоб берадиган бош мия пўстлоғи ҳужайралари шикастланади. Шу боис, бемор оёқ-қўллари ёки юз мушакларининг ихтиёрсиз ҳаракатлари қайд қилинади.
  • Ревматизмнинг ўпка шакли. Жуда камдан-кам ҳолларда кузатилади, рематизмга оид барча ҳолатларнинг тахминан 1-3% ини ташкил етади. Одатда, ревматизмнинг ўпка шакли ўзини бронхитёки плеврит шаклида намоён қилади.
  • Ревматизмнинг тери шакли. Касалликнинг бу шакли тери тошмалари ёки ўзига хос ревматик тугунлар шаклида намоён бўлади. Касалликнинг тери шакли ревматизмга чалинган беморлар умумий сонининг 5 фоизидан ошмайди.
  • Ревматизмнинг офталмологик шакли. Касалликнинг бу шакли фақат ревматизмнинг классик аломатари билан биргаликда аниқланади. Одатда, офталмологик шакли кўзнинг тўр пардасига таъсир қилади. Ревматизмнинг офталмологик шакли қисман ёки тўлиқ кўрликка олиб келиши мумкин.

Ревматизм аломатлари: касаллик қандай намоён бўлади

Ревматизм — якка касаллик емас. Кўпинча у бошқа патологиялар билан «қўшнилик» қилади, чунки стрептококклар ажратадиган зарарли моддалар ва иммунитет антитаналари кўплаб аъзоларга ва тизимларга зарар йетказади ва бундай намоён бўлишларнинг ҳаммаси ревматизм шакллари деб ҳисобланиши мумкин.

Ревматизмнинг биринчи аломатлари касалликни аниқлаш имконини бермайди. Улар стрептококк шикастланишли бошдан ўтказилган юқори нафас йўлларининг инфекциясидан (фарингит, ларингит, тонзиллит) 2-3 ҳафта ўтиб намоён бўлади. Тасвир шамоллашнинг қайталаниши каби кўринади. Ўткир ревматизмнинг аломатлари тана ҳароратининг баъзан 40 даражага қадар кўтарилиши, пулснинг тезлашуви, ваража, кўп терлаш, кучсизлик, бўғимларнинг шишганлиги ва оғриши каби намоён бўлади. Даставвал енг катта ва енг фаол ишлатиладиган бўғимларга зарар йетади.

Кейин яллиғланиш кўпинча симметрик тарзда бошқа бўғимларга тарқалади. Бўғимлар кучли шишади, қизаради, тегиниб кўрилганда иссиқ бўлади, босилганда ёки ҳаракатланаётганда оғриқ сезилади. Одатда яллиғланиш жараёни бўғимларнинг барқарор ўзгаришига олиб келмайди. Пулс тезлашган, аритмик, кўкракда оғриқ қайд қилинади, юрак дилатацияси (кенгайиши), баъзида перикарднинг ишқаланиши шовқини ешитилади — бу юрак шикастланишидан далолат беради.

Ревматизмнинг умумий аломатлари:

  • Гипертермия. Тана ҳарорати хавфли даражаларгача (38,0-40,0 °C) кўтарилади. Ушбу аломат қўзғатувчиларга қарши ўткир иммун реакция ривожланиши билан боғлиқ;
  • Кучсизлик. Беморларнинг таърифига кўра, тана «пахта» бўлиқ қолади, доимо уйқу босади;
  • Бош оғриғи. Пешонада локализацияланади.

Ревматизмнинг ўзига хос (специфик) аломатлари:

  • Бўғимлардаги оғриқ. Даставвал катта бўғимлар (тизза, тирсаклардаги) шикастланади, оғриқ тортувчи, ўтмас бўлади ва узоқ давом етади. Ревматизм учун жараённинг жадал ривожланиши, ва, худди шундек бўғимларда яллиғланиш ва оғриқнинг тезда йўқолиши ва уларнинг вазифаси тикланиши характерлидир;
  • Тўш ортидаги оғриқ. Юрак соҳасида ўтмас ёки симилловчи табиатли оғриқлар. Усбу аломат дарҳол пайдо бўлмайди, балки бир ёки бир неча кундан кейин юзага келади;
  • Томир бузилишлари. Қон томирларининг синувчанлиги, бурун қонаши ва бошқалар;
  • Аннуляр тошмалар. Барча ҳолатларнинг 4-10 фоизидан камроғида намоён бўлади. Улар пушти тошма каби кўринади, текис бўлмаган қирралар билан айлана ҳосил қилади. Беморни бирон-бир тарзда безовта қилмайди;
  • Ревматик тугунлар. Шикастланган бўғимларда ҳосил бўлади. Улар диаметри 5 мм дан 2-3 сантиметргача бўлган тери ости шаклланмалари каби намоён бўлади, зич ва ҳаракациз, оғриқсиз. Улар жуда кам учрайди ва касалликнинг бошланишидан тахминан икки ой давомида сақланиб туради.

Специфик аломатлар фақат 1-3 кундан кейин пайдо бўлади. Баъзан қорин бўшлиғи аъзоларининг шикастланиши белгилари (ўнг қовурға остидаги оғриқлар ва бошқалар) кузатилади. Бу касалликнинг оғир кечаётганини кўрсатиб, дарҳол касалхонага ётқизишни талаб қилади.

Болаларда ревматизм анча юмшоқроқ шакда ёки сурункали, махсус аломатларсиз кечади. Умумий ҳолсизлик, пулснинг тезлиги ва бўғимларда оғриқ қайд қилинади, ҳаракатланганда оғриқ сезилмайди. Агар юрак шикастланиши белгилари бўлмаса, касаллик камдан-кам ҳолларда ўлим билан якун топади, аммо кардит ривожланиши билан келажакда беморларнинг ўртача умр кўриш даражаси сезиларли даражада қисқаради.

Ревматизмда беморнинг ҳаракатлари

Мумкин бўлган асоратларини олдини олиш учун шифокор билан маслаҳатлашинг. Касаллик стрептококк етиологияли еканлиги тасдиқланса, антибиотиклар буюрилади. Антибиотик терапиясини тўлиқ олиб боришга ҳаракат қилинг.

Ревматизм ташхиси

Ревматизмни ташхислаш бир қатор лаборатория ва инструментал тадқиқотларни ўз ичига олади, жумладан:

  • Ултратовушли текширув (УТТ);
  • Електрокардиограмма (ЕКГ);
  • Муайян антитаналар ва омиллар учун лаборатория қон текшируви.

Ревматизмни даволаш

Бициллин

Ревматизм — бу аралаш иммунитет-бактериологик табиатга ега бўлган патология. Шунинг учун ревматизмни даволаш қийин ва уни батамом даволаб бўлмайди. Касалликнинг асосий манбаи стрептококк бактериялари бўлганлиги сабабли (иммун реакция еса иккиламчи ва ёт организм «ҳужуми»га жавоб ҳисобланади), даво чораларининг асосий мақсади бактерияларни бартараф етиш ва уларнинг ҳаёт фаолияти ва парчаланиши натижасида ажралиб чиққан моддаларни тезкор чиқариб ташлашга қаратилган бўлади.

Ушбу касаллик қўзғатувчисига қарши курашиш учун бош (ва асосий) препарат бу бицилиндир. Бицилин пенитисилин қаторидаги антибиотик бўлиб, оддий пенитисилинга қараганда узоқроқ таъсир қилади.

Антибиотикли даволашнинг биринчи (фаол) босқичи 10 кундан 14 кунгача давом етади. Тадқиқотлар шуни кўрсатдики, бундан кам муддат мақсадга мувофиқ бўлмайди, чунки инфекция сақланиб қолади, бундан кўпроқ муддат еса бефойда, чунки стрептококк антибиотикни парчаловчи моддалар ишлаб чиқара бошлайди, антибиотик еса беморнинг ўзига зарар йетказади.

Ундан кейин иккинчи (пассив) босқич бошланади. Бициллинни оғиз орқали ичиш тугаганидан уч ҳафта ўтгач, худди шундай препарат беморга мушак ичига киритилади. Бундай даволаш 5-6 йил давом еттирилиши керак (ҳар 3 ҳафтада 1 та инъйекция), бу рецидив еҳтимолини камайтириш ва юракда асоратлар ривожланишини олдини олиш учун зарур.

Аспирин

Тиббий амалиётда асетилсалицил кислотаси ўзини яхши тавсия етди. Аспирин қабул қилиш кўп қарши кўрсатмаларга ега (ҳомиладорлик ва емизиш даврида, томирлар синувчанлиги, овқат ҳазм қилиш аъзолари билан муаммолар), лекин ревматизмнинг бундай терапияси касалликнинг бўғимли ва неврологик шаклларида сезиларни наф беради. Аспирин оғриқни бартараф қилади ва бўғимларда яллиғланишни камайтиради. Биринчи икки ҳафта максимал рухсат етилган дозаларда олинади.

Терапиянинг асосий давридан сўнг, аспирин 2 г / сутка дозасида яна 30 кун давомида қабул қилинади.

Еътибор: Аспирин ошқозон ва ўн икки бармоқли ичак шиллиқ қаватини таъсирлантиради. Бундай ножўя таъсир тез-тез кузатилади, айниқса препаратни қабул қилиш бўйича тавсиялар бузилган бўлса. Бу ерозия, ошқозон яраси, гастродуоденит ва ярали қонашга олиб келади.

Гормонал препаратлар

Ревматизмнинг жиддий кечаётган шаклларини даволашда максимал рухсат етилган дозада преднизолон қўлланилади.

Умумий тавсиялар

Агар касаллик йенгил кечаётган бўлса, 10 кунгача бўлган ярим ётоқ тартиби белгиланади. Агар касаллик жиддий кечаётган бўлса, ҳар қандай ҳаракат фаоллигини истисно қилиш керак, чунки у жараённи янада кучайтиради. Бир ойгача муддатга ётоқ тартиби белгиланади.

Даволашнинг самарадорлигини баҳолаш учун лаборатория таҳлиллари ўтказилади. Кўрсаткичлар нормал даражаларга яқинлашганида, ётоқ тартибини бекор қилиш мумкин. Агар касаллик ўта жиддий, юрак ритмининг ёрқин бузилишлари, бўғимлардаги оғриқ билан кечаётган бўлса, икки ойгача муддатга стационар даволаниш керак.

Ревматизмнинг асоратлари

Миянинг шикастланиши. Ревматизмли юрак касалликлари, масалан, миокардит (юрак мушаклари яллиғланиши), ендокардит (юрак ички қопламининг яллиғланиши) ва перикардит (юрак ташқи қобиғининг яллиғланиши) каби асоратлар ривожланиши мумкин. Оғир ҳолларда ўлим юз беради.

Ревматизмни олдини олиш

Бир ҳафтадан ортиқ томоқ оғриғи бўлса, шифокорга мурожаат қилинг, чунки томоқ А гуруҳ стрептококклар томонидан инфекцияланган бўлиши мумкин. Яшаш жойингизда яхши санитария шароитларини таъминлаш ва кўп одамлар йиғилган жойдан қочиш тавсия етилади. Тананинг табиий мудофаасини рағбатлантиринг. Овқат тайёрлашни бошлашдан аввал қўлингизни яхшилаб ювинг, айниқса акса урсангиз ёки йўталсангиз. Шу орқали сиз ангинани келтириб чиқарувчи бактериялар тарқалишининг олдини оласиз.

 

(Visited 10 372 times, 1 visits today)
Rate article
DAVOLASH
Add a comment
error: Content is protected !!