Ошкозон яраси — сабаблари, аломатлари, ташхислаш, даволаш, парҳез, олдини олиш

Ошкозон яраси (лот. Улcус гастриcа) — ошкозон шиллиқ қаватида трофик бузилишлар содир бўладиган сурункали касаллик. Ошкозон яраси кўпинча 20-50 ёшли еркакларда кузатилади. Касаллик баҳор ва куз фаслларида тез-тез қайталанишии билан тавсифланади. Ошкозон яраси сабаби, одатда, одамнинг асаб тизимини кучлантирадиган стресслар бўлиб, у ўз навбатида ошкозон-ичак тракти мушакларининг ва қон томирларининг спазмларини келтириб чиқаради. Натижада ошкозоннинг қон билан таъминланиши бузилади ва ошкозон шарбати шиллиқ қаватга салбий таъсир кўрсата бошлайди, бу меъда яралари пайдо бўлишига олиб келади.

Аммо ошкозон ярасининг асосий сабаби Ҳелиcобаcтер пйлори бактериялари ва ошкозоннинг ҳимоя механизмлари ва агрессив омиллар ўртасидаги мувозанат бузилишидир, яъни ошкозон ажратадиган шиллиқ пепсин (оқсилларни ҳазм қилиш учун жавоб берадиган фермент) ва хлорид кислотага қарши бардош бера олмайди.

Статистик маълумотларга кўра, бу касалликдан дунё аҳолисининг 14 фоизи азият чекади.

Кўпинча, ошкозон яраси 20 ёшдан 40 ёшгача бўлган еркакларда ташхис қилинади — 70% га яқин ҳолларда. Катта ёшлиларда касаллик бироз камроқ аниқланади — тахминан 20% ҳолларда. Сўнгги вақтларда аёллар орасида касалликнинг кўпайиши тенденцияси кузатилмоқда.

Касалликнинг кузатилиши частотаси ёш ва жинсгагина емас, балки шахснинг касбий фаолиятига ҳам боғлиқ. Шундай қилиб, ошкозон шикастланиши хавфи билан ишлайдиганлар, масалан, косиблар, шунингдек мунтазам равишда суюқ озиқ-овқатларни истеъмол қилиш имконига ега бўлмаганлар, масалан темир йўлчилар бу кассалликдан кўпроқ азият чекишади. Бундан ташқари, бир мамлакатнинг турли ҳудудларида ошкозон яраси турли хил частоталарда учрайди, бу маҳаллий аҳоли овқатланишининг ўзига хос хусусиятлари билан боғлиқ.

Ошкозон яраси белгилари ва аломатлари

Ривожланаётган патологик жараённинг асосий аломатларини билиш ёрдам учун шифокорга тезроқ учрашиш ва натижада касалликнинг ерта ташхисланишини таъминлайди, бу еса жарроҳлик аралашувисиз ҳам терапевтик таъсирнинг муваффақиятли бўлишини кафолатлайди. Аммо, баъзида ошкозон яраси ўзини намоён қилмайди, бу еса мунтазам текширувдан ўтиб туриш кераклигини кўрсатади. Одатда, меъда ярасининг асимптоматик кечиши 25-28% ҳолларда кузатилади ва яра бемор ўлимидан сўнг аниқланади.

Ошкозон ярасини қуйидаги аломатларга кўра пайқаш мумкин:

• Қориннинг юқори қисмида жойлашган оғриқ ҳисси. Ушбу аломат 75% ҳолларда намоён бўлади. Беморларнинг ярми интенсив бўлмаган оғриқ ҳиссидан шикоят қиладилар, қолган 50% да алкоголли ичимликлар ёки аччиқ озиқ-овқатларни истеъмол қилиш пайтида, овқатланишлар оралиғи узоқ вақт бўлганида ва жисмоний машқлар бажариш пайтида кўпроқ кучаядиган оғриқ кузатилади;
• Жиғилдон қайнаши. Бу ҳиссиёт ошкозоннинг агрессив муҳитга ега бўлган кислотали шарбати қизилўнгачнинг бўшлиғига тушиб, унинг деворларини қўзғатиши сабабли пайдо бўлади. Ушбу аломат тез-тез кузатилади ва беморларнинг 80 фоизида аниқланади. Жиғилдон қайнаши одатда овқатланишдан кейин 1-2 соат давомида пайдо бўлади;
• Баъзан қайт қилиш билан бирга кечадиган кўнгил айнишиҳисси. Ушбу белги ошкозон моторикасининг бузилишидан келиб чиқади. Ошкозон ярасида қайт қилиш овқатдан кейин 1,5-2 соат ўтгач кузатилади ва ошкозон бўшатилиши сайин йенгиллик ҳисси кела бошлайди. Шунинг учун кўпинча беморлар қусишни ихтиёрий равишда чақиришади;
• Иштаҳанинг пасайишиошкозон яраси касаллигида одамнинг овқатланишдан кейин оғриқни бошдан кечиришидан хавфсираш ёки ошкозон-ичак тизими моторикаси бузилиши сабаб кузатилиши мумкин;
• Оғиз бўшлиғига меъда ширасининг назорациз равишда кўтарилиши билан тавсифланадиган кекириш. Бундай ҳолда, бемор оғзида аччиқ ёки нордон таъмни ҳис қилади;
• Газ ҳосил бўлишининг ошиши;
• Овқат қабул қилишдан кейин кузатиладиган қориндаги оғирлик ҳисси;
• Тезда тўйиб қолиш туйғуси;
• Ахатнинг бузилиши. Кўпинча беморлар ич қотишидан шикоятқилишади, ич кетиши еса пептик яра учун хос емас. Дефакация билан боғлиқ қийинчиликлар беморларнинг 50 фоизигача қисмида кузатилади, айниқса, ошкозон ярасининг кучайиши даврида.

Ошкозон ярасининг ташқи белгиларидан бири тилда кулранг караш борлигидир, бу аломат деярли доимо ошкозон-ичак тракти билан боғлиқ муаммолар мавжудлигини кўрсатиб туради. Беморда кафтларнинг ортиқча терлаши ва епигастрал ҳудудга босиб кўрилганда оғриқ ҳисси пайдо бўлиши ҳам кузатилиши мумкин.

Ошкозон ярасида оғриқнинг табиати асосан шикастланишнинг локализациясига боғлиқ. Беморларнинг шикоятларига қараб, шифокор ошкозоннинг бу ёки бошқа қисмида яра мавжудлигига шубҳа қила олади.

Ошкозон яраси сабаблари

Ҳозирги вақтда ошкозон яраси Ҳелиcобаcтер пйлори бактерияси билан зарарланишдан келиб чиқиши исботланган (75% ҳолларда). Бу бактерия спиралсимон бўлиб, ошкозоннинг агрессив муҳитига мослашган ва хлорид кислотасини нейтраллаштириш қобилиятига ега. Ушбу бактериялар ҳаётий фаолияти маҳсулотларининг таъсири остида ошкозон шиллиқ қаватининг ҳужайралари нобуд бўлади, бу еса ошкозон ярасининг ривожланишига олиб келади.

Ушбу бактерияни юқтириб олиш қийин емас, манбаи унинг ташувчисидир, у сўлак, зарарланган овқат ва сув, дезинфекция қилинмаган тиббий асбоблар, ифлос идишлар орқали, шунингдек онадан ҳомилага юқади.

Ошкозон ярасининг ривожланишига олиб келадиган бошқа сабаблар орасида қуйидагиларни ажратиш мумкин:

• Дори воситаларини қабул қилиш. Биринчидан, касалликнинг ривожланишига НЙҚП (аспирин, индометацин, диклофенак, бутадион, кетопрофен, ибупрофен) таъсир кўрсатади. Беморнинг ёши 65 ёшдан ошганида, шунингдек, меъда-ичак йўлидан қон кетиш ҳоллари аниқланган бўлса, агар дориларни катта дозаларда қабул қилиш талаб етилса, агар даволаш антикоагулянтлар ёки глюкокортикоидларни қўллаш билан бирга олиб борилса касалланиш хавфи ортади. Яралар пайдо бўлишига олиб келиши мумкин бўлган бошқа дорилар орасида ситостатиклар, калий препаратлари ва антигипертензив дорилар мавжуд;
• Бошқа касалликларнатижаси, жумладан сил, қандли диабет, Крон касаллиги, гиперпаратиреоз, ўпка саратони, гепатит, жигар сиррози, панкреатит, сифилис ва бошқалар;
• Ошкозон жароҳатланиши, қоннинг инфекстияланиши, ҳар қандай шок ҳолатлари, тананинг катта юзалари куйиши ва музлаши;
• Стресс, ёмон озиқланиш, ёмон одатлар, беқарор ҳиссий ҳолат. Шу жумладан, қаҳвани суиистеъмол қилиш ошкозон яраси ривожланишига таъсир қилувчи омиллардан биридир;
• Генетик омил, хусусан, яқин қариндошларда ўхшаш патологик жараён мавжудлиги. Бундан ташқари, биринчи қон гуруҳибўлган шахсларда ошкозон яраси ҳосил бўлиш хавфи юқорироқ еканлиги аниқланган (ўртача 40%га).

Хавф омиллари

Ошкозон яраси ривожланишига олиб келадиган омиллар жуда кўп, аммо қуйида улардан енг кенг тарқалганлари келтирилади:

• Чекиш (нафақт сигарета, балки сигара ва чилим ҳам);
• Алкоголли ичимликларни суиистеъмол қилиш;
• Тез-тез ва юқори дозаларда кофеин сақловчи газланган ва бошқа ичимликларни ичиш;
• Тартибсиз овқатланиш;
• Ошкозон шиллиқ қаватига зарар йетказиши мумкин бўлган жуда совуқ ёки жуда иссиқ овқатларни истеъмол қилиш;
• Яллиғланишга қарши препаратларни доимий қабул қилиш (масалан, ибупрофен);
• Тез-тез депрессияёки стрессли вазиятлар;
• Булочка ва пирожное каби маҳсуотларни тез-тез ва ортиқча истеъмол қилиш.

Ошкозон ярасининг асоратлари

Ошкозон яраси жиддий асоратларнинг ривожланиши билан хавфли бўлиб, уларнинг аксарияти ўлимга олиб келиши мумкин.

Яранинг енг хавфли оқибатлари орасида қуйидаги патологияларни ажратиш мумкин:

• Пенетрация. Бундай ҳолда ошкозон деворининг вайрон бўлиши кузатилади, ошкозон ярасининг туби еса ошкозон остига жойлашган аъзо бўлиб қолади. Кўпинча бундан меъда ости бези азият чекади, аммо баъзида бу жараён кичик чарви, ўт пуфаги, ичак ёки жигарга ҳам ўз таъсирини ўтказиши мумкин. Ошкозон томонидан ишлаб чиқарилган хлорид кислота меъда ости безини парчалай бошлайди ва ўткир деструктив панкреатитнинг ривожланишига олиб келади. Беморда пенетрация мавжудиги ўраб олувчи табиатли ўткир оғриқлар, тана ҳароратининг киритик даражаларгача кўтарилиши ва қондаги алфа-амилаза даражасининг ошиши билан намоён бўлади. Яллиғланишнинг барча белгилари кузатилади, овқатланиш ёки мавсумдан қатъий назар, ошоқозондаги оғриқлар мунтазам равишда мавжуд бўлади. Пенетрация мавжудлигини аниқлаш учун ошкозонни рентгенологик текшируви ва ФГС ўтказиш зарур;
• Ошкозоннинг перфорацияси, бунда ошоқозон деворлари вайрон бўлиши оқибатида унинг таркиби қорин бўшлиғига тушади. Ошкозон деворининг перфорациясига туртки бўладиган омилларга кучли жисмоний зўриқишлар, аччиқ озиқ-овқат маҳсулотлар, шунингдек, алкоголли ичимликлар қабул қилишни кўпайтирилиши киради. Бундай ҳолда, бемор қорин бўшлиғидаги кучли оғриқлардан, умумий заифлик ҳиссидан шикоят қилади, тананинг заҳарланиши белгилари мавжуд. Тўсатдан юзага келган тешилиш оғриқли шокка олиб келиши мумкин, 10 соатдан кейин беморда перитонит ривожланади. Бундай ҳолатда ФГС тақиқланади, ошкозонни рентген қилиш керак;
• Ошкозондан қон кетиши. Айнан ушбу асорат кўпинча ўлимга олиб келади ва ошкозон яраси ҳолатларининг 20 фоизи​​га тўғри келади. Кўпинча пенетрация билан бирга кузатилади. Бундай ҳолатда, бемор қайт қилади, қайт массаси қаҳва қуйқасига ўхшаш бўлади, қон йўқотишнинг умумий белгилари мавжуд. Ахлат қора ва қатронсимон бўлиб қолади. Қон босими тушади, нафас қисилиши, тахикардия, терлаш пайдо бўлади. Қон кетишиниўз вақтида тўхтатиш керак, акс ҳолда бу ўлимга олиб келади.
• Малигнизация, бунда яра ошкозон саратонига айланади, аммо бу жуда кам учрайди ва беморларнинг 3 фоизида қайд қилинади. Ўн икки бармоқли ичакнинг яралари деярли ҳеч қачон саратон ўсмаларига айланмайди. Агар ошкозон ярасининг трансформацияси содир бўлса, бемор тезда вазн йўқотади, озиқ-овқат, айниқса гўштли таомлар қабул қилишдан бош тортади. Ўсма жараёни ривожланиши билан бемор иситмадан азият чекади, қайт қилади, кўпинча қон билан. Тиббий ёрдамга мурожаат қилинмаса, организм ўлимга олиб келиши мумкин бўлган тўлиқ ҳолдан тойганлик ҳолига келади. Агар ошкозон ярасининг саратонга айланганлигига шубҳа қилинадиган бўлса, ўз вақтида ФГС ва уч нуқтали биопсия (материаллар яранинг деворларидан, туби ва четларидан олинади) бажарилиши керак;
• Меъда чиқиш қисмининг стенози— аъзонинг пилорик қисмида, яъни ошкозоннинг енг тор қисмида жойлашган ошкозон ярасининг хавфли асоратидир. Ошкозон яраси қанчалик кўп рецидивланса, бу асорат ривожланиши хавфи шунчалик юқори бўлади. Пилорик бўлимнинг торайиши овқатнинг ичакка ўтиши билан боғлиқ қийинчиликлар туфайли озиқ-овқатнинг ошкозонда ушланиб қолишига олиб келади.

Жиддийлигидан келиб чиққан ҳолда, бир неча даражали стенозни ажратиш қабул қилинган:

1. Компенсацияланган босқич, унинг давомида нордон таъмли кекириш, ошкозонда оғирлик ва тўлиб кетиш ҳисси кузатилади. Аммо бемор ўзини қониқарли ҳис қилади;
2. Субкомпанацияланган босқичдаҳатто кичик ҳажмдаги таомлар тановул қилганда бемор тўйиб кетиш ва ошкозонда оғирликни ҳис қила бошлайди, бу ҳол беморнинг қайт қилишдан сўнг йенгиллашади. Бемир овқатланишдан қўрқишни бошлайди ва шунинг учун ундан бош тортади, натижада тез вазн йўқотади;
3. Стенознинг декомпенсацияланган босқичиҳақида қуйидаги аломатлар далолат бериши мумкин: овқатланишдан сўнг дарҳол кўп миқдорда қайт қилиш, сувсизланиш ва вазн йўқотиш, мушаклар тортишиши. Шу билан бирга, ошкозонга кирадиган озиқ-овқат енди ичакка ўта олмайди, чунки ошкозоннинг чиқиш қисми ниҳоятда торайган бўлади.

Ошкозон ярасини ташхислаш

Ошкозон ярасини аниқлаш мақсадида беморни ташхисга жўнатиш сабаби овқатланиш жараёни билан боғлиқ оғриқлардан шикоят ҳисобланади. Оғриқ қусиш ёки кўнгил айниш билан бирга кечса, шифокорга мурожаатни кечиктирмаслик керак.

Ташхис бир неча босқичдан иборат:

• Аввало, бемор умумий таҳлил учун қон, сийдик ва ахлат (жумладан яширин қон учун ҳам) намунасини топшириши керак. Умумий қон таҳлиликамқонлик мавжудлигини, ЕCҲТ`нинг ўсиши фонида қизил қон ҳужайралари сонининг камайишини кўрсатадиган бўлса, бу яллиғланиш жараёнининг мавжудлигидан далолат беради;
• ФЕГДС, бунда шифокор охирида камераси бўлган махсус найча ёрдамида ошкозон шиллиқ қаватини яхшилаб текширади. Шу билан бир вақтнинг ўзида биопсия учун намуна олиши ҳам мумкин;
• Ошкозон-ичак трактини УТ текшириш (ошкозон, ўт пуфаги, жигар ва ошкозон ости бези);
• Кун давомида меъда ширасининг пҲ қиймати мониторинги ва пҲ-метрия. Бу жуда оғриқлидир, чунки у инвазив усулни назарда тутади. Ушбу таҳлил меъда ширасининг ошкозон қаватининг шиллиқ қаватига бўлган агрессивлигини баҳолаш имконини беради.

Инсон танасида Ҳелиcобаcтер пйлори мавжудлигини аниқлаш учун махсус тестлар ўтказилиши керак. Бунинг учун:

• Қонда уларга антитаналарни аниқлаш (серологик усул);
• Ахлат текширувини ўтказиш (беморнинг ахлатида Ҳелиcобаcтер пйлориантитаналарини аниқлаш);
• Респираторли радионуклидли уреазли синов (бактериялар томонидан чиқариладиган мочевинани бемор чиқарадиган нафасда аниқлаш);
• Тезкор уреазали тест (ФЕГДС`дан кейин ошкозон шиллиқ қавати синовлари).

Кўрсатмалар мавжуд бўлганда, бемор ошкозонни рентгенологик текширув, КТ, ендоскопик ултрасонография ва бошқаларга юборилади. Енг муҳими, асоратларни, айниқса, қон кетишини имкони борича тезроқ олдини олишдир.

Ошкозон ярасини қандай даволаш мумкин?

Ушбу касалликни фақат битта муйян дори ёрдамида даволаб бўлмайди. Ёндашув комплексли бўлиши ва биринчи навбатда Ҳелиcобаcтер пйлорини нейтраллаштириш керак. Шундан сўнг меъда ширасининг кислоталилигини камайтириш керак, бу жуда кўп ёқимсиз аломатларни (айниқса, жиғилдон қайнаши, кекириш ва кўнгил айниши) бартараф қилади ва асоратларни ривожланишига тўсқинлик қилади.

Илгари бактериялар аниқланса, уларни организмдан бутунлай бартараф етиш керак, деб ҳисобланган, бунинг учун антибактериал терапия ишлатилган.

Аммо кейинчалик Ҳелиcобаcтер пйлори бактериясини организмдан бутунлай йўқотиб бўлмаслиги аниқланди, бу микробнинг айрим турлари пастга, ичаклар томон кўчишга қодир, бу еса дисбактериоз ва яллиғланиш жараёни ривожланишига сабабчи бўлади. Бундан ташқари, микроорганизмни бир кишидан бошқасига юқиши осонлиги ҳисобга олинганда, қайта инфекцияланиш хавфи юқоридир.

Антибиотиклар билан даволаш

Бугунги кунда ошкозон яраси бўлган беморга максимум иккита антибактериал терапия курси буюрилади.

Улар қуйидагиларни ўз ичига олиши мумкин:

• Пенициллинлар, асосан, Амоксициллин;
• Тетрациклин;
• Макролидлар, хусусан Кларитромицин;
• Нитромидазол унумлари.

Шиллиқ қаватининг ҳимоясини кучайтирадиган воситалар

Ошкозон яраси билан оғриган беморларда ошкозонни қоплаб турувчи шиллиқ қават ҳимоя қилиниши керак.

Бунинг учун шифокорлар қуйидаги препаратларни буюришади:

• Яранинг тубида ҳимоя қопламини ҳосил қилиш учун Сукралфат;
• Ошкозон шиллиқ қаватининг қайта тикланиши жараёнларини тезлаштириш учун натрий карбеноксолон, хусусан, Кавед-с, Биогастрон, Вентроксол;
• Ошкозон деворида қобиқ ҳосил қилиш, шунингдек Ҳелиcобактерияларни йўқ қилиш учун висмутнинг коллоид субситрати ишатилади, масалан Де-нол препарати;
• Шикастланган ҳужайраларда тикланиш жараёнларини рағбатлантириш ва шиллиқ ишлаб чиқаришни кўпайтириш учун Енпростил буюрилади.

Антисекретор препаратлар

Яллиғланишни комплекс даволашда антисекретор препаратлардан фойдаланмасдан бўлмайди.

Бунга қуйидагилар киради:

• Антацидлар— яллиғланишга қарши таъсир билан биргаликда ошкозонни қоплаб олувчи хусусиятга ега ва хлорид кислотанинг коррозив хусусиятларини нейтраллаштиришга ёрдам беради. Антасидларга Маалокс, Алмагел, Кеал, Сукралфат, Антарейт препаратлари киради.
• Бемор протонли помпа блокаторлариқабул қилиши керак (Омез, Омепразол, Рабелок, Рабепразол, Нексиум ва бошқалар). Улар ошкозонда хлорид кислота ҳосил бўлишининг кўпайишига тўсқинлик қилади ва протонли насосни блокада қилади;
• Ҳ2-гистамин рецепторлари блокаторлари— (Квамател, Фамотидин, Еринит, Ранитидин). Ушбу дорилар гистаминнинг бирлашишини бартараф қилади ва меъда ширасининг ишлаб чиқарилишини оширади. Шуни таъкидлаш керакки, сўнгги йилларда Ҳ2-гистамин рецепторларининг блокаторлари буюрилмай қўйилган. Бунинг сабаби шундаки, уларни қабул қилиш тўхтатилганидан кейин ошкозон ярасининг аломатлари тўлиқ қайталанади;
• М-холинорецепторларнинг блокаторлари, хусусан, Пирензепин ва Гастросепин. Ушбу препаратлар хлорид кислота ишлаб чиқаришни камайтиришга қаратилган бўлиб, шунингдек оғриқ ва оғизда қуруқликни бартараф етишга ёрдам беради;
• Простагландин Е1`нинг синтетик аналоглари, хусусан Мизопростол ва Сайтотек. Ушбу препаратлар шиллиқ ва бикарбонатлар ишлаб чиқарилишни оширади, шунингдек, хлорид кислота ҳосил бўлишини камайтиради.

Бошқа препаратлар

Ошкозоннинг яраси билан оғриган беморларга қўшимча дори-дармонлар керак бўлиши мумкин, масалан:

• Оғриқни ва ошкозон деворларининг спазмини бартараф етишга ёрдам берувчи спазмолитиклар(Но-шпа, Дротаверин, Мебеверин);
• Овқат ҳазм қилиш тизимининг мотор функцияларини яхшилайдиган ва озиқ-овқатларни ошкозонда жуда узоқ вақт давомида ушланиб қолишига тўсқинлик қилувчи прокинетиклар(Мотилиум, Итоприд, Домперидон ва бошқалар);
• Антибактериал моддалар қабул қилинган ҳолларда пробиотиклар(Бифиформ, Линекс ва бошқалар);
• Тенотен ва валериан каби тинчлантирувчи препаратлар;
• Антидепрессантлар— Амитриптилин ва транквилизаторлар, жумладан Тазепам ва Елениум.

Патологик жараённинг оғирлик даражаси ва мавжуд нуқсоннинг ўлчамига қараб ошкозон ярасини даволаш 2 ҳафтадан 1,5 ойгача давом етади.

Ҳозирги вақтда олимлар Ҳелиcобаcтер пйлори инфекциясидан одамни ҳимоя қилишга ёрдам берадиган янги вакцинани синовдан ўтказмоқдалар.

Операция ўтказишга кўрсатмалар

Баъзида ошкозон ярасини фақат консерватив даво билан бартараф етиб бўлмайди. Бундай ҳолатда беморга операция кўрсатилади. Жарроҳлик аралашуви фақат аниқ кўрсатмалар мавжуд бўлганда амалга оширилиши мумкин. Хусусан, агар дори-дармонлар керакли натижаларга олиб келмаса, шунингдек дори-дармонларни қабул қилишда асоратлар хавфи юқори бўлса.

Мутлақ кўрсатмалар орасида қуйидагилар мавжуд бўлиши мумкин:

• Ошкозон ярасининг перфорацияси;
• Қон кетиши ривожланиши;
• Учинчи даражадаги стеноз;
• Яра жараёнининг саратонга айланиши.

Нисбий кўрсатмаларга:

• Пенетрация жараёни;
• Шаклланган чандиқлар билан ошкозоннинг деформацияси;
• Касалликнинг қайталаниши ҳоллари кўпайиши;
• Стенознинг иккинчи даражаси;
• Каллёз яра;
• Узоқ вақт давомида ярани тузалмаслиги.

Жарроҳлик аралашуви учун кўрсатмалар мавжуд бўлса, уни олдини олиш ёки кечиктириш керак емас. Ҳар қандай фавқулодда ўтказилган операция режалаштирилган операциядан кўра кўпроқ хавфга ега еканлигини ҳисобга олинг. Бундан ташқари, фавқулодда аралашув ҳар доим ҳам самарали емас ва еҳтимолли бўлган асоратлар беморнинг ҳаёти ва соғлиғига хавф туғдиради. Шунинг учун, агар шифокор жарроҳлик аралашуви ҳақида гапирса, консерватив воситалар билан даволанишни давом еттириш тавсия етилмайди.

Ошкозон яраси бўлган беморларнинг овқатланиши

Ошкозон яраси бўлганда нималарни тановул қилиш мумкин?

Ошкозон яраси бўлган беморлар ўзига хос овқатланишлари керак. Биринчидан, парҳезга иккита асосий талаб қўйилади: маҳсулотлар ошкозон шиллиқ қаватини таъсирлантирмаслиги, лекин айни пайтда улар организмнинг еҳтиёжларини тўлиқ таъминлаши керак. Кунига камида беш марта овқатланиш керак, лекин бемор аъзони кенгайтириб юбормаслик учун овқатни қисмлар билан истеъмол қилиш керак.

Тайёрланган овқат жуда совуқ ёки иссиқ бўлмаслиги керак, таомларни қовуриш тавсия етилмайди. Тайёрлашнинг енг афзал усули — буғда.

Беморга қуйидагилар рухсат етилади:

• Ёрма, манка, гуруч ва сулидан суюқ шўрвалар;
• Ёғи кам навлардаги гўшт (товуқ, курка ёки бузоқ);
• Суюқ пюресимон кашалар;
• Омлет шаклида ёки юмшоқ қайнатилган тухум;
• Кисел, компотлар;
• Десерт сифатида асалдан фойдаланиш мумкин;
• Сут маҳсулотларидан творог ва қаймоққа афзаллик бериш керак, аммо уларнинг ёғ миқдори паст бўлиши талаб етилади.

Рациондан нимани чиқариб ташлаш керак?

• Алкогол;
• Барча қовурилган, дудланган ва ёғли маҳсулотлар;
• Ун (нон ва нон маҳсулотлари);
• Чекловлар остида мева ва сабзавотлар ҳам қолади, лекин барчаси емас, балки ошкозони таъсирлантирадиганлари. Улар помидор, дуккаклилар, карам, турп, хурмо, ситрус мевалари;
• Соуслар, консервалар, аччиқ зираворлардан бош тортиш керак;
• Қаҳва, какао, кучли гўштли булён тавсия етилмайди.

Ошкозон ярасини олдини олиш

Касаллик ривожланишининг олдини олишга қаратилган профилактик чора-тадбирлар қуйидагилардан иборат:

• Ҳелиcобаcтер пйлорибактериялари билан зарарланишдан ҳимояланиш. Бунинг учун шахсий гигиена қоидаларига риоя қилиш, шунингдек, шахсий жиҳозлар ва идишларни ишлатиш ва яқин жисмоний контактларни чеклаш талаб етилади. Айниқса, бу қоидалар яқин атрофда ошкозон яраси билан оғриган одам бўлса муҳим бўлади;
• Ўз соғлиғингизни кузатиб бориш ва ошкозон ярасига олиб келиши мумкин бўлган касалликларни тезда бартараф етиш муҳимдир;
• Ёмон одатлардан воз кечиш ва иммунитетнинг пасайишига олиб келадиган барча одатларни ташлаш;
• Тўғри овқатланиш муҳим профилактик чора ҳисобланади. Термик ишлов берилган озиқ-овқатларни истеъмол қилиш, тез-тез ва кичик қисмларда овқатланиш, аччиқ ва қовурилган таомларни минималлаштириш керак;
• Барча дори-дармонларни, айниқса, ошкозон ярасининг ривожланишига ҳисса қўшадиган воситалар, шифокор назорати остида ва дозага қатъий риоя қилинган ҳолда қабул қилиниши керак;
• Ўзингизни стрессли вазиятларга тушиб қолишдан ҳимоя қилишингиз керак. Агар бунинг иложи бўлмаса, шифокор билан маслаҳатлашгандан кейин тинчлантирувчи воситларни қабул қилинг;
• Минимал жисмоний машқларни унутманг. Организмни ортиқча юкламаслик, тўлақонли дам олиш ва жисмоний тайёргарликка мос келадиган машқларни бажариш муҳимдир;
• Куннинг тартибига тўлиқ риоя қилиш ва камида 8 соат уйқуга ега бўлиш — бу кўпчилик касалликларнинг, жумладан ошкозон ярасини олдини олиш учун асосдир.

Бундан ташқари, касаллик аниқланиб бўлган бўлса, иккинчи даражали профилактика чоралари ҳам мавжуд. Улар касалликнинг такрорланиш ҳолатларини олдини олиш ва унинг асоратланишига йўл қўймасликка қаратилган. Бунинг учун даволовчи шифокор билан мунтазам равишда учрашиб туриш ва унинг тавсияларига амал қилиш муҳимдир. Касалликнинг кучайишида, айниқса баҳор ва кузда терапевтик курсларни ўташ керак.

Бемор парҳезга амал қилиш ва тақиқланган овқатларни истеъмол қилмаслиги муҳим аҳамиятга ега. Очиқ ҳавода узоқ сайр қилиш, санаторийларда даволаниш ҳам фойдали. Шифокорнинг тавсиясига кўра, антисекретор дори-дармонларнинг давомли курси белгиланиши мумкин.

Агар ошкозон ярасининг уч йил ёки ундан ортиқ вақт давомида ҳеч қандай кучайишлари кузатилмаса, касалликнинг тўлиқ ремиссияси ҳақида гапириш мумкин.

Тузалиб кетиш прогнозига келсак, бу касаллик ўз вақтида аниқланганида ижобий бўлади. Шунигндек адекват терапия ва керак бўлганда беморнинг жарроҳлик аралашувига розилиги ҳам муҳим ўрин тутади. Касаллик асоратларни келтириб чиқарганда прогноз салбий бўлади.