Ок кон касаллиги (лейкемия): турлари, белгилари, ташхис, даволаш, асоратлари, тадқиқотлар

Лейкемия (лейкоз) ёки ок кон касаллиги — кон ҳужайраларининг саратони. Лейкемияда суяк илигида аномал кон ҳужайралари ишлаб чиқарилади. Одатда, касаллик инфексия билан курашиш учун масъул бўлган лейкоцитларнинг ғайритабиий турлари ишлаб чиқарилиши билан ифодаланади. Ок кон касаллигида аномал ҳужайралар нормал лейкоцитлар каби вазифаларни бажармайди.

Саратон ҳужайралари ўсиб боради ва фаол бўлинади, қолган кон ҳужайралари ҳаракатига халақит беради. Натижада организмнинг инфекцияларга қарши курашиш қобилиятининг пасайиши, кон кетишини назорат қилиш йўқолиши ва кислород ташиш қийинчилиги кузатилади.

Ок кон касаллигининг умумий турлари

Патология қандай тезликда ривожланиши ва қандай ғайритабиий ҳужайралар пайдо бўлишига асосланиб бир нечта турга бўлинади. Лейкемиянинг тўрт енг кенг тарқалган турига қуйидагилар киради:

• Ўткир лимфоситар лейкоз (ЎЛЛ);
• Сурункали лимфоситар лейкоз (СЛЛ);
• Ўткир миелоид лейкоз (ЎМЛ);
• Сурункали миелоид лейкоз (СМЛ.

Касаллик тез ривожланса, ўткир ок кон касаллиги деб аталади (шунингдек, ўткир лимфобласт лейкоз). Ўткир лейкоз болаларда кенг тарқалган, лекин катталарга ҳам таъсир қилиши мумкин. Кўп сонли лейкотик ҳужайралар конда ва иликда тез тўпланиб қолади ва натижада инфекцияларга тез чалиниш, чарчок, танадаги кўкаришлар каби белгилар кузатилади. Касалликнинг ўткир шакли тезкор терапияни талаб қилади.

Вақт ўтиши билан сурункали ок кон касаллиги ривожланади, одатда у 55 ёшдан ошганларга таъсир қилади. Болалар ва ўсмирларда деярли кузатилмайди. Ушбу турдаги патология ривожланиши бошланишида аниқ белгилар сезилмайди. Агар даво чоралари мавжуд бўлмаса, охир-окибат ўткир лейкоздаги каби аломатларни юзага келтириши мумкин.

Патологик ҳужайралар турига қараб миелоид (ёхуд ўткир миелотик) ёки лимфоид лейкемия турлари таснифланади. Кон ҳужайралари нормал ривожланишининг асосий тушунчаси турли хил лейкозларни аниқлаш учун зарур. Оддий кон ҳужайралари ўзак ҳужайраларидан пайдо бўлади, бу ҳужайраларнинг кўп турлари бўлиши мумкин.

Миелоид суяк илигидаги ўзак ҳужайралардан йетилиб, миелоид бласт деб аталадиган йетилмаган ок кон ҳужайралари бўлиб қолади. Ушбу миелоид бластлар йетилгач, қизил кон ҳужайралари, тромбоцитлар ёки баъзи бир лейкоцитлар турига айланади.

Лимфоид ўзак ҳужайралари суяк илигида йетилиб, лимфоид бластга айланади. Лимфоид бластлар Т-лимфоцитларга ёки махсус лейкоцитларга айланади. Миелоид лейкозлар миелоид бластлардан келиб чиққан ҳужайралардир, лимфоид лейкоз еса лимфоид бласт ҳужайралардан пайдо бўлади. Лейкемия билан боғлиқ ҳужайра турини билиш — тўғри даволаш усулини танлашда муҳим аҳамиятга ега.

Лейкемиянинг камрок учрайдиган турлари:

• Тукли ҳужайрали лейкемия — сурункали шаклининг бир тури;
• Сурункали миеломоноситар лейкемия — миелоид ҳужайралардан ривожланадиган тури;
• Ёш миеломоноситик лейкемия — 6 ёшгача бўлган болаларда кенг тарқалган миелоид лейкоз тури;
• Катта донадор лимфоситар лейкоз.

Лейкоз сабаблари

Лейкемиянинг аниқ сабаби номаълум, аммо у генетик ва екологик омилларнинг комбинациясини ўз ичига олади. Лейкемия ҳужайралари ўз ДНК`ларида мутациялар ҳосил қилиб, улар аномал тарзда ўсиб кетади ва одатий лейкоситлар функциясини йўқотади. Ушбу мутацияга нима сабаб бўлганлиги номаълум. Лейкемияга хос бўлган ҳужайра ДНК`нинг бир хил тури хромосомаларнинг транслокацияси деб номланади.

Ушбу жараёнда бир хромосоманинг қисми узилади ва бошқа хромосомаларга қўшилади. СМЛ`нинг деярли барча ҳолларида, баъзан еса бошқа ок кон касаллиги турларида кузатилган бир транслокация 9 ва 22 хромосомлалар орасида ДНК алмашинувидир. Ушбу жараён Филаделфия хромосомаси деб аталадиган ҳолатга олиб келади. Бу БCР-АБЛ деб аталадиган онкоген (саратонни ривожлантирувчи ген) ҳосил қилади. ДНК`нинг бу ўзгариши наслдан наслга ўтмайди, бирок инсон ҳаётига таъсири бўлади.

Кўпчилик лейкемия ҳоллари наслий бўлиб ҳисобланмайди, аммо айрим генетик мутациялар ва шароитлар авлодларга узатилиши мумкин. Ли-Фраумени синдроми деб аталадиган ҳолат ТП53 деб аталадиган ўсимта супрессор генида наслдан олинган мутация билан тавсифланади ва бу ҳолатда одамларда лейкемия ва бошқа саратон турларига чалиниш хавфини оширади. Бошқа хавф туғдирадиган ирсий касалликларга Даун синдроми, 1-тоифа нейрофиброматоз, атаксия телангиектазия ва Ноонан синдроми киради.

Хавф омиллари

Маълумки, радиациявий таъсир ок кон касаллиги ривожланиши хавфини оширади. Ядровий ҳужумидан сўнг омон қолган одамлар орасида лейкемия учраш кўрсаткичи юқори еканлиги қайд қилинган. Бундан ташқари, бошқа хавф омиллари қаторида қуйидагилар ҳам мавжуд:

• Саратонни даволаш учун радиация;
• Баъзи кимёвий моддалар, шу жумладан бензол (кимёвий соҳада кенг қўлланилади) таъсири;
• Чекиш.

Миелодиспластик синдром сифатида маълум бўлган кон касалликлари ЎМЛ ривожланиш хавфини оширади. Инсон Т-ҳужайрасидаги лейкемия 1 (ҲТЛВ-1) — бу ноёб турдаги лейкемияга олиб келадиган вирус. Саратонга қарши баъзи кимётерапевтик дорилар ҳам патология ривожланиш хавфини ошириши мумкин.

Хавф омилларининг мавжудлиги, одамнинг ок кон касаллигига чалинишини англатмайди ва хавф омиллари кўп бўлган одамлар ҳеч қачон касалланмаслиги ҳам мумкин. Худди шу тарзда, лейкемияга дучор бўлган ҳар бир киши ҳам аниқ бир хавф омили таъсирига тушмаганлигини ҳолатлари ҳам қайд қилинган.

Лейкемия белгилари ва аломатлари

Лейкемиянинг белгилари касалликнинг турига боғлиқ. Юқорида таъкидлаб ўтилганидек, аста-секин ўсаётган ёки сурункали лейкемия дастлабки пайтларда бирон-бир белги намоён қилмайди, агрессив ёки тез ўсаётган тури оғир аломатларга олиб келиши мумкин. Унинг белгилари кон ҳужайраларининг (шаклли елементларининг) функциясини йўқотишдан ёки организмдаги ғайритабиий ҳужайраларни тўпланишидан пайдо бўлади.

Ок кон касаллигининг белгилари ва аломатлари одатда қуйидагиларни ўз ичига олади:

• Иситма;
• Кечки терлаш;
• Одатда оғриқсиз катталашган лимфа тугунлари;
• Чарчок ҳисси;
• Йенгил кон кетиш;
• Тери устида мовий ёки бинафшаранг доғлар;
• Такрорий бурун конаши;
• Тез-тез инфекцияларга дучор бўлиш;
• Суяк ёки бўғимлардаги оғриқ;
• Тана вазнининг камайиши ёки иштаҳанинг йўқолиши;
• Қорин оғриғи ёки шишишига олиб келиши мумкин бўлган талок ёки жигарнинг катталашиши;
• Терида қизил доғлар.

Агар лейкоз ҳужайралари мияга кирса, бош оғриқлар, тутқанок, ўнг чалкашлиги, мушакларни назорат қилишнинг пасайиши ва қайт қилиш каби аломатлар пайдо бўлиши мумкин.

Ташхислаш

Гематологлар — кон касалликларини, шу жумладан лейкемияни диагностикаси ва терапиясига ихтисослашган тиббиёт мутахассисларидир. Ушбу касалликни даволаш билан гематолог-онкологлар шуғулланишади.

Касалликни ташхислаш тиббий тарих (аломатлар ва хавф омиллари билан боғлиқ саволлар) ва жисмоний текширувдан ташқари, одатда кон намунасининг лаборатория текширувларини ҳам ўз ичига олади.

Кон ҳужайраларининг аномал миқдори ок кон касаллигини кўрсатиши мумкин, бунда кон микроскоп остида чуқуррок текширилади. Ташхислаш учун суяк илиги намунаси олиниши мумкин. Суяк илиги биопсияси маҳаллий оғриқсизлантириш ёрдамида, сон суяги ичига қалин, найсимон игна киритилиб олинади.

Агар лейкемия ҳужайралари аниқланса, кон ва суяк илиги намунаси қўшимча равишда синовдан ўтказилади. Ушбу қўшимча тестларда генетик ўзгариш ва саратон ҳужайралари томонидан ҳужайра юзасининг маълум белгиларини ифодалаш кўриб чиқилади. Ушбу тестларнинг натижалари касалликни таснифлаш ва оптимал даволаниш тўғрисида қарор қабул қилиш учун ишлатилади.

МРТ ва КТ текшируви айрим беморларда касалликнинг даражасини аниқлашда ишлатилиши мумкин.

Ок кон касаллигини даволаш

Ок кон касаллигини даволашга турли хил тиббий ёндашувлар мавжуд. У одатда, лейкемия турига, беморнинг ёши ва соғлиги ҳолатига, шунингдек, патологик ҳужайралар орқа мия суюқлигига ўтган-ўтмаганлигига боғлиқ. Лабораторияда аниқланган лейкемик ҳужайраларнинг генетик ўзгаришлари ёки ўзига хос хусусиятлари, шунингдек, енг мос келадиган даволаш турини ҳам аниқлайди.

Сергаклик сурункали лейкемия билан оғриган айрим одамлар учун даволаш усули бўлиши мумкин. Бунинг моҳияти саломатликни диққат билан кузатишдир, шунда терапия касалликнинг дастлабки босқичларидаёқ бошланиши мумкин. Сергаклик беморга даволанишнинг ножўя таъсиридан халос бўлиш ва асоратларни олдини олиш имконини беради.

Ок кон касаллигини даволаш кимётерапия (асосий усул), нурланиш билан, биологик, ўзак ҳужайрани кўчириб ўтказиш ва мақсадли даволашни ўз ичига олади. Ушбу усуллар комбинатив равишда қўлланса ҳам бўлади. Талок катталашган бўлса, унинг бир қисми жарроҳлик йўли билан олиб ташланиши мумкин.

Ўткир лейкемияни даволашнинг мақсади ремиссия (танадаги лейкемия ҳужайраларининг йўқлиги)ни келтириб чиқаришдир. Ремиссиядан кейинги терапия ок кон касаллиги такрорланишининг олдини олиш учун буюрилади. Бунга консолидация ёки парваришли даволаш киради. Ўткир ок кон касаллиги кўпинча тўлиқ даволаниши мумкин.

Сурункали лейкемиянинг давоси йўқ, аммо терапевтик чоралар кўпинча саратон касаллигини назорат қилади ва аломатларни бошқаради. Сурункали лейкемия бўлган айрим одамлар ўзак ҳужайралари трансплантацияси учун номзод бўлиши мумкин, бу тузалиб кетиш имкониятини беради.

Кўп ҳолатларда даволаш усулларини ўйлаб кўриш ва муҳокама қилиш учун вақт мавжуд бўлади, бу даволанишнинг самарасига таъсир қилмайди. Аммо жуда кам ҳолла рда ўта агрессив лейкозларда терапия дарҳол бошланади.

Кимётерапия

Кимётерапия — бу ок кон ёки бошқа саратон ҳужайралари сингари тез тарқалган ҳужайраларни ўлдирадиган дори воситаси. У таблетка шаклида оғиз орқали татбиқ етилиши ёки тўғридан-тўғри катетер ёки игна орқали вена ичига юборилиши мумкин. Одатда, бир нечта препаратнинг комбинациясини ўз ичига олган бирлашган кимётерапия буюрилади. Дори маълум вақт оралиғи билан юборилади.

Баъзан лейкемияга қарши кимётерапевтик препарат орқа мия суюқлиги ичига тўғридан-тўғри юборилади.

Кимётерапиянинг ножўя таъсири, қабул қилинган махсус дориларга ва дозага боғлиқ. Уларга мисол қилиб қуйидагиларни келтириш мумкин:

• Соч тўкилиши;
• Кўнгил айниши;
• Қусиш;
• Томокда яралар пайдо бўлиши;
• Иштаҳа йўқолиши;
• Чарчок;
• Осонликча кон кетиши ва тет-тез касалликларга чалиниш.

Ножўя таъсирга қарши курашишда ёрдам берадиган дорилар мавжуд. Баъзи ҳолларда бу муолажа еркак ва аёлларда тухумдонлар ва мояклар зарарланишига, окибатда бепуштлик юзага келишига сабаб бўлади.

Биологик терапия

Биологик терапия — тирик организмлар, тирик организмлардан олинган моддалар ёки саратон касаллигини даволаш учун ушбу моддаларнинг синтетик вариантлари қўлланиладиган терапия усулидир. Ушбу препаратлар иммунитет тизиминининг аномал ҳужайраларни танийди ва уларга ҳужум қилади. Биологик терапия антитаналар, вакциналар ёки ситокинларни (иммун тизимини назорат қилиш учун организмда ишлаб чиқарилган моддалар) ўз ичига олиши мумкин.

Моноклонал антитаналар маълум бир ҳужайралар билан таъсирлашадиган антитаналар бўлиб, кўплаб саратонларни даволаш учун ишлатилади. Лейкемия ҳолатида ишлатиладиган моноклонал антитанага мисол, Б-ҳужайраларининг сурункали лимфоситар лейкемия (СЛЛ) ҳужайраларида топилган CД52 оксилини йўқотувчи алемтузумабдир. Интерферонлар — терапияда ишлатиладиган кимёвий моддалардан бири.

Биологик даволашнинг ножўя таъсири одатда кимётерапияга қараганда анча кам бўлади ва инйекция ҳудудида тошма ёки шиш пайдо бўлиши билан чекланади. Бошқа ножўя таъсирларга бош оғриғи, мушак оғриғи, иситма ёки чарчок киради.

Мақсадли даволаш

Мақсадли терапия — бу саратон ҳужайраларининг маълум бир хусусиятига ёки функциясига таъсир ўтказади. Бу даволаш усули барча тез ўсаётган ҳужайраларни ўлдириш ҳусусиятига ега емас. Бу дегани, мақсадли терапияда соғлом ҳужайралар кимёвтерапияга қараганда камрок нобуд бўлади. Мақсадли терапия ҳужайранинг ўсиши тўхтаб қолишига ва ривожланиш тезлигининг пасайишига олиб келиши мумкин. Бу саратон ўсиши ёки тарқалишини рағбатлантирадиган махсус молекулаларга таъсир отказади.

Моноклонал антитаналар ҳам(юқорида биологик терапия бўлимида айтилган) саратон ҳужайралари юзасида муайян мақсадли оксил билан боғланиш ва ўзаро таъсир қилиши туфайли мақсадли терапия ҳисобланади. Иматиниб ва ​​Дасатиниб препаратлари СМЛ ва бошқа баъзи саратонларни даволашда ишлатиладиган мақсадли терапия мисолларидир. Ушбу дорилар БCР-АБЛ генининг транскрипцияси билан ҳосил қилинган саратонни ривожлантирадиган оксилга қарши мўлжалланган.

Мақсадли терапия таблеткалар шаклида ёки инйекция йўли билан юборилади. Ножўя таъсири шишиш ва тўсатдан тана вазнининг пасайишини ўз ичига олиши мумкин. Бошқа ножўя таъсирлар орасида кўнгил айниши, қусиш, диарея, мушак тутқаноғи ёки тошма тошиши учраши мумкин.

Радиацион терапия

Радиация (нурланиш) терапияси саратон ҳужайралари учун юқори енергияли нурланишдан фойдаланади. Радиация терапияси мияга тарқалган лейкемияни даволаш учун ёки талокни ёки патологик ҳужайралари тўпланган бошқа ҳудудларни даволаш учун ишлатилиши мумкин.

Бундай даво чораси ҳам ножўя таъсирга ега, аммо улар доимий емас. Ножўя таъсири муолажа кўрсатилаётган жойга боғлиқ. Масалан, қоринга қаратилганда радиация, кўнгил айниши, қусиш ва диареяга сабаб бўлиши мумкин. Ҳар қандай радиация терапияси билан даволаш қилинган соҳада териси қизариши ва қуруқлашиши мумкин. Муолажадан кейин чарчок кузатилади.

Ўзак ҳужайраларини кўчириб ўтказиш

Ўзак ҳужайраларини трансплантация қилиш учун юқори дозаларда кимётерапия ва / ёки радиация билан лейкемия ҳужайраларини нормал суяк илиги ҳужайралари билан бирга ўлдиришни талаб қилади. Соғлом ўзак ҳужайралари суяк илигига ўтади ва янги кон ҳужайраларини ишлаб чиқаришни бошлайди.

Аутологик ўзак ҳужайраларини трансплантация қилишда беморнинг ўз ўзак ҳужайраларини олиниб, лейкемия ҳужайраларидан озод қилинади. Кейин суяк илиги яна суякка қайтарилади.

Аллоген ўзак ҳужайраларини трансплантация қилишда донор томонидан олинган ўзак ҳужайраларидан фойдаланади. Одатда, улар турли усуллар билан кондан олинади, бирок суяк илиги ёки киндик ичакчасидаги кондан олиниши ҳам мумкин.

Ўзак ҳужайраларини трансплантация қилиш шифохонада ўтказилади ва бир неча ҳафта давомида касалхонада қолиш керак бўлади. Амалиётнинг хавфи нормал кон ҳужайраларининг камайиши окибатида инфекция ва кон кетишини ўз ичига олади.

Донор ҳужайралар билан ўзак ҳужайраларини трансплантация қилиш хавфи графт версус ҳост касаллиги (донордан кўчириб ўтказилган ҳужайралар реципиент организмини «бегона»қилиши) (ГВҲД) деб номланади. ГВҲД`да донор лейкоцитлари оддий касаллик тўқималарига таъсир ўтказади. ГВҲД йенгил ёки жуда оғир бўлиши мумкин ва кўпинча жигар, тери ёки ошқозон-ичак трактига таъсир қилади. ГВҲД трансплантация қилинганидан кейин, ҳатто йиллар ўтгач ҳам пайдо бўлиши еҳтимоли мавжуд. Бу асоратни бартараф етиш учун иммунитетни заифлаштирадиган стероидлар ёки препаратлар ишлатилиши мумкин.

Ёрдам жараёнлари

Ок кон касаллигини даволаш усуллари соғлом ҳужайраларни шикастлаганлиги учун ёрдамчи даволаш талаб қилиниши мумкин. Тиббий ёки радиацион терапиянинг ножўя таъсирини йенгиллаштирадиган ва йенгиб ўтишга ёрдам берадиган бошқа қўшимча чоралар ҳам талаб етилади.

Лейкемия билан оғриган беморлар учун ишлатилиши мумкин бўлган даволаш ва профилактика чоралари қуйидагилардан иборат:

• Грипп ва пневмонияга қарши вакциналар;
• Кон қуйиш;
• Кўнгил айнишга қарши дорилар;
• Инфекцияларни даволаш ёки олдини олиш учун антибиотиклар ёки антивирус препаратлар;
• Инфекция билан курашиш учун иммуноглобулинларни томир ичига юбориш;
• Ок кон таначалари ўсиш омилларини киритиш, уларнинг ишлаб чиқарилишни рағбатлантириш;
• Қизил кон ҳужайралари (дарбепоетин алфа ёки епоетин алфа) ишлаб чиқаришни рағбатлантириш учун қизил кон ҳужайралари ўсиш омиллари киритиш.

Лейкоз асоратлари

Касалликнинг кўплаб асоратлари кондаги ҳужайралар сонининг ўзгариб кетиши билан боғлиқ. Озиб кетиш ва анемия — қўшимча асоратларидир. Ҳар қандай лейкемиянинг асоратлари даволашда ремиссияга еришилгандан сўнг касалликнинг қайталаниши ёки ривожланишини ўз ичига олади.

Бошқа асоратлар касалликнинг муайян тури билан боғлиқ. Масалан, СЛЛ ҳужайраларининг 3% — 5% табиатини ўзгартириш ва агрессив лимфомага айланиши мумкин. Бунга Рихтер трансформацияси дейилади. Аутоиммун гемолитик анемия организмда еритроцитларнинг шикастланиши ҳисобланиб, СЛЛ`нинг бошқа еҳтимолий асоратидир. СЛЛ билан оғриган беморларда иккинчи саратон ва бошқа кон касалликларига чалиниш еҳтимоли мавжуд.

Ўсимта лизиси синдроми — бу ўткир даволаниш даврида саратон ҳужайраларининг тез ўлимидан келиб чиқадиган ҳолат. Бу деярли ҳар қандай турдаги лейкозда содир бўлиши мумкин, ва бу айниқса, ЎМЛда кўпрок намоён бўлади. Лейкемия ҳужайраларининг тез вайрон бўлиши кўп миқдорда фосфатнинг ажралишига кузатилади, бу еса метаболик касалликларга ва қўшимча равишда буйрак йетишмовчилигига олиб келиши мумкин.

Ок кон касаллигидан даволанаётган болаларда кейинчалик баъзи асоратлар, жумладан ўсишнинг кечикиши, бепуштлик, марказий нерв системасининг зарарланиши, катаракта ва бошқа саратон хавфи учраши мумкин. Ушбу кеч таъсирларнинг учраш еҳтимоли боланинг ёшига ва даволашнинг тури ва кучлигига қараб ўзгаради.

Лейкемия ҳақида маълумотлар

Ок кон касаллиги мавжуд бўлганда даволаниш ва асоратлар касаллик турига, беморнинг ёшига ва соғлиғига боғлиқ бўлади. Лейкемия учун ўлим кўрсаткичи ёшлар ва болаларга нисбатан ёши каттарокларда юқорирок. Кўп ҳолларда у мавжуд даволаш усуллари билан назорат қилиниши ёки тўлиқ даволаниши мумкин.

Замонавий даволаш усуллари 1960-йилдан буён яшовчанлик кўрсаткичларини тўрт баробар кўпайишига олиб келди. Ҳозирда беморларнинг 83 фоизида камида беш йиллик яшовчанлик кўрсаткичи қайд қилинмокда.

Қайталаниши

Лейкемиянинг қайталаниш еҳтимоли лейкемия турига, саратон ҳужайраларининг молекуляр хусусиятларига ва бошланғич терапияга нисбатан бемор организмининг жавоб реакциясига боғлиқ. Баъзи ўткир лейкозлар муваффақиятли даволанади ва беморда касаллик ҳеч қачон такрорланмайди. СЛМ каби лейкемияларда доимий қайталанишлар кузатилади ва даволаш асосан аломатларни бошқаришга қаратилади.

Ок кон касаллигини олдини олиш

Лейкемия ривожланаётган одамларнинг аксарияти маълум бир хавф омилига ега емас ва одатда лейкемияни олдини олиб бўлмайди. Радиация ёки бензол каби айрим хавф омилларини камайтириш мумкин, аммо бу лейкознинг олдини олишни кафолатламайди.

Ўтказилаётган тадқиқотлар

Лейкемия биомедикал тадқиқотларнинг фаол майдонидир. Мавжуд тадқиқотлар касаллик хавф омиллари ва сабабларини ўрганади, шунингдек янги ва такомиллаштирилган даволаш усулларини кашф етади.

Клиник тадқиқотлар янги препаратлар ёки дори воситаларининг янги таркиби ва мавжуд даволаш усулларини ўрганиш бўйича олиб борилади. Ҳозирги вақтда янги мақсадли, биологик ва кимётерапия режимларини синаш учун тестлар ўтказилмокда.