Artrit:  JSST ma’lumotlariga ko’ra, artrit butun dunyoda eng keng tarqalgan tayanch-harakat tizimi kasalligidir. Har ming kishiga 10 ta rasmiy ro’yxatga olingan holatlar to’g’ri keladi. Artrit yosh va keksa odamlarga teng darajada ta’sir qiladi. Agar atigi 20 yil oldin, etakchi revmatologlar kasallik ko’pincha 40 yoshdan keyin ayollarda tashxislanganligini ishonch bilan ta’kidlagan bo’lsalar, endi bu tendentsiya o’zgardi. Yosh va jins chegaralari asta-sekin yo’qolib bormoqda. Bolalar va o’smirlarda artrit tez rivojlanadi.

Artritning turlari va sabablari bo’yicha tasnifi

Artrit – bu bo’g’imlarga va uning atrofidagi biriktiruvchi to’qimalarga ta’sir qiladigan keng patologiyalar guruhining umumiy ta’rifi. Bu alohida kasallik (spondilit) yoki boshqa kasalliklarning (masalan, revmatizm) asoratlari bo’lishi mumkin. Bu surunkali, subakut va o’tkir shakllarda yuzaga keladi, bir yoki bir nechta bo’g’imlarga ta’sir qiladi.

MBCda artrit etiologiyasiga qarab bir necha guruhlarga bo’linadi:

• yallig’lanishli, qo’shma kapsulada patologik jarayonlar natijasida rivojlanadi – gut, revmatoid, yuqumli, reaktiv.
• degenerativ, xaftaga tushadigan to’qimalarga zarar etkazish fonida – osteoartrit, travmatik artroz;
• birlamchi, o’ziga xos yuqumli kasalliklardan kelib chiqqan sil, gonoreya, xlamidiya va boshqalar. 
• ikkilamchi, markaziy asab tizimi, yurak-qon tomir tizimi, oshqozon-ichak trakti, onkologik patologiyalar va boshqalarning birga keladigan kasalliklarining asoratlari sifatida.

Hozirgi vaqtda artrit rivojlanishida qaysi omillar hal qiluvchi rol o’ynashi ishonchli ma’lum emas. Tibbiyot faqat ba’zi guruhlar uchun aniq ta’rif beradi. Artritning barcha turlari patologiyaning rivojlanishi uchun o’z sabablariga ega. Ko’pchilik orasida biz ko’pincha patologik jarayonlarni qo’zg’atadigan asosiylarini ajratib ko’rsatishimiz mumkin:

• Yuqumli, virusli – patogenezida bo’g’imlarda asoratlari bo’lgan barcha kasalliklar.
• Travmatik – periartikulyar to’qimalarga ta’sir qiluvchi o’tmishdagi (hozirgi) yoriqlar, ko’karishlar, ochiq yaralar.
• Irsiy – agar yaqin qarindoshlarga artrit tashxisi qo’yilgan bo’lsa, xavf ortadi.
• Immunitet – yomon ovqatlanish, vitaminlar va mikroelementlarning etishmasligi, noqulay ekologik sharoit mudofaa tizimining faoliyatini buzadi va shu bilan degenerativ jarayonlarni faollashtiradi.
• Allergik – tananing bezovta qiluvchi moddalarga reaktsiyasi noaniq bo’lishi va artrit ko’rinishini qo’zg’atishi mumkin.
• Tashqi – 45 yoshga etish, ayol jinsi, jarrohlik operatsiyalari, homiladorlik, tug’ish, ko’plab abortlar, emlashlar kasallikning qo’shimcha sabablari hisoblanadi.

Muhim! Artritning turlari va ko’plab omillari har bir odamni zaif qiladi. Har qanday infektsiya yoki shikastlanish salbiy jarayonlarning boshlanishi bo’lishi mumkin. Bu holatda yosh va jins xususiyatlari shartli rol o’ynaydi – klinik muassasalarning ichki statistikasi kasallik kattalarda ham, bolalarda ham deyarli teng nisbatda tashxislanganligini ta’kidlaydi. 

Bolalar artriti

Har yili artrit tashxisi qo’yilgan bolalar soni barqaror o’sib bormoqda. Pediatriyada har yuz kishiga 7-16 ta holat qayd etiladi. Shu bilan birga, kasal qizlar o’g’il bolalarga qaraganda 3 barobar ko’p. Bolalikda tez o’sish va artrit paydo bo’lishining sabablari o’rganilmoqda. Ko’pgina revmatologlar faqat bitta omilga rozi bo’lishadi – immunitetning buzilishi, bu davrda mudofaa tizimi o’z tanasiga nisbatan g’ayritabiiy faoliyatni boshlaydi.

Og’ir va uzoq davom etadigan isitma holati bilan kechadigan infektsiyalar (gripp, ARVI, suvchechak, qizamiq va boshqalar) bo’g’imlarda asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin. Terapevtik tadbirlardan 2-3 hafta o’tgach, zaif immunitet fonida quyidagi alomatlar paydo bo’ladi:

• haroratning oshishi;
• letargiya, uyquchanlik;
• kon’yunktivit;
• ta’sirlangan bo’g’inlar hududida shish;
• tez-tez siyish istagi.

Muhim! Asosiysi, artritning asosiy belgilarini o’tkazib yubormaslik va o’z vaqtida shifokor bilan maslahatlashing. Bolalik artritining belgilari ko’p jihatdan yuqumli patologiyalarga o’xshaydi, shuning uchun ko’pchilik dastlabki bosqichlarni e’tiborsiz qoldiradi va o’z-o’zini davolash bilan shug’ullanadi, bu faqat kasallikning klinik ko’rinishini yomonlashtiradi.

Semptomlar bosqichga qarab

Artritning rivojlanishi 4 darajaga ega, ularning har biri o’ziga xos alomatlar va bo’g’imning shikastlanishi bilan tavsiflanadi:

I bosqich. Kamdan kam hollarda qattiqlik va noqulaylik sezilishi mumkin. Qoida tariqasida, tasodifiy tashxis qo’yiladi. Ultratovush tekshiruvida periartikulyar yumshoq to’qimalarning siqilishi va qalinlashishi, bo’g’imdagi yallig’lanish suyuqligi (sinovit) aniqlanadi.

II bosqich. Yallig’lanish kuchayadi, bo’g’im membranasi ingichka bo’ladi, suyak boshi va glenoid bo’shlig’i o’rtasida og’riqli ishqalanish paydo bo’ladi. Ta’sirli hududda shish, qizarish va haroratning mahalliy o’sishi paydo bo’ladi. Rentgen nurlari qo’shma bo’shliqning torayganligini va periartikulyar osteoporozning kuchayishini ko’rsatadi.

III bosqich. Qo’shish sezilarli darajada deformatsiyalangan, vosita funktsiyasi cheklangan, mushaklar buzilgan funksionallikni qoplaydi, shuning uchun ular doimiy ohangda bo’ladi, bu tez-tez kramplarning sababidir.

IV bosqich. Qo’shimchaning yo’q qilinishi qaytarilmas holga keladi. Suyaklarning boshlari birga o’sadi va shikastlangan joyda nuqsonli suyak shakllari – kontrakturalar, ankilozlar hosil bo’ladi. Og’riq chidab bo’lmas holga keladi, bemor yotoqda yotadi.

Artrit surunkali kasallik bo’lib, hozirda universal davolash usullari mavjud emas. Kasallik har doim regressiya yoki alevlenme jarayonida bo’ladi. Shuning uchun artrit tashxisi qo’yilgan odam butun hayoti davomida barqaror holatni saqlab turishi kerak bo’ladi. Shu bilan birga, alevlenme boshlanishini o’tkazib yubormaslik va o’z vaqtida choralar ko’rish juda muhimdir.

Konsultatsiya uchun uchrashuv tayinlash va profilaktik tekshiruv o’tkazish uchun siz eng yaqin IMMA tibbiyot markaziga murojaat qilishingiz yoki veb-saytda ko’rsatilgan kontaktlardan foydalanishingiz mumkin.